Bách khoa toàn thư mở
Wikipedia
Tượng
đài Nguyễn Công Trứ làm bằng đồng, đặt tại
sân chính của trường THCS Nguyễn Công Trứ,
quận Ba Đình, Hà Nội.
Nguyễn Công Trứ (chữ Hán:
阮公著, 1778 – 1858),
tự Tồn
Chất, hiệu Ngộ
Trai, biệt hiệu Hy
Văn,[1] là
một nhà
quân sự, một nhà
kinh tế và
một nhà thơ lỗi
lạc trong lịch sử Việt Nam cận
đại.
Tiểu sử
Nguyễn Công Trứ con quan Đức Ngạn
hầu Nguyễn Công Tấn, quê ở làng Uy Viễn, nay là xã Xuân Giang
huyện Nghi Xuân,
tỉnh Hà Tĩnh.
Ngay từ thuở còn hàn vi ông đã nuôi lý tưởng
giúp đời, lập công danh, sự nghiệp:
- Làm trai đứng
ở trong trời đất
- Phải có danh
gì với núi sông.
Năm 1819,
khi đã 41 tuổi, ông mới đỗ Giải nguyên ở
trường thi hương trấn
Nghệ An. Từ đây bắt đầu thời kỳ làm quan
đầy sóng gió của ông. Ông hoạt động trong
nhiều lĩnh vực từ quân sự, kinh tế tới thi ca.
Cuộc đời ông là những thăng trầm
trong sự nghiệp. Ông được thăng thưởng quan
tước nhiều lần vì những thành tích, chiến công
trong quân sự và kinh tế, tới chức thượng thư, tổng đốc[1]; nhưng
cũng nhiều lần bị giáng phạt, nhiều lần giáng
liền ba bốn cấp như năm 1841 bị
kết án trảm giam hậu rồi lại được tha, năm 1843 còn
bị cách tuột làm lính thú,…
Năm Tự
Đức thứ
nhất 1847 ông
nghỉ hưu với chức vụ Phủ doãn tỉnh Thừa Thiên.
Ông đúng là một vị quan văn - võ song toàn đã
đóng góp nhiều công lao cho đất nước.
Sự nghiệp
Quân sự
Do chính sách hà khắc của nhà Nguyễn dưới
triều đại Gia
Long và Minh Mạng nên
đã xảy ra liên tiếp nhiều cuộc khởi nghĩa nông
dân. Nguyễn Công Trứ tuy là quan văn nhưng phải
cầm quân, làm tướng, đánh đâu thắng đó: 1827 dẹp Khởi nghĩa
Phan Bá Vành, 1833 dẹp Khởi
nghĩa Nông Văn Vân, 1835 dẹp giặc
Khách. Ông cũng góp nhiều công lớn trong
cuộc Chiến tranh
Việt–Xiêm (1841-1845). Đến đời vua Tự Đức
thứ 11 (1858),
khi thực dân Pháp tấn
công Đà Nẵng, thì ông đã 80 tuổi nhưng vẫn xin
vua cho đi đánh giặc.
Kinh tế
Ông có sáng kiến chiêu mộ dân nghèo,
đắp đê lấn biển, lập ấp, khai sinh các huyện Kim Sơn (thuộc
tỉnh Ninh Bình ngày
nay), Tiền
Hải(thuộc tỉnh Thái Bình ngày
nay)[1] vào
những năm cuối thập niên 1820, đề xuất lập nhà
học, xã thương ở nông thôn nhằm nâng cao dân trí
và lưu thông hàng hóa. Những hoạt động của ông
trong lĩnh vực kinh tế được nhân dân các vùng kể
trên ghi nhớ. Hiện nay còn rất nhiều từ đường
thờ cúng ông ở hai huyện nói trên và quê hương
ông. Nhiều đình chùa tại các địa phương này cũng
thờ ông và tôn ông làm thành hoàng làng.
Thơ ca
Nguyễn Công Trứ là người có tài. Là
một người của hành động, trải qua nhiều thăng
trầm, Nguyễn Công Trứ hiểu sâu sắc nhân tình thế
thái đương thời. Ông khinh bỉ và ngán ngẩm nó.
- Thế thái nhân
tình gớm chết thay
- Lạt nồng coi
chiếc túi vơi đầy
Hoặc:
- Tiền tài hai chữ
son khuyên ngược
- Nhân nghĩa đôi
đường nước chảy xuôi
. Hoặc:
- Ra trường danh
lợi vinh liền nhục
- Vào cuộc trần ai
khóc trước cười.
Trong xử thế ông cười nhạo sự thăng
giáng, coi làm quan thì cũng như thằng leo dây
và không giấu sự ngạo mạn:
- Nào nào! Thằng
nào sợ thằng nào
- Đã sa xuống thấp
lại lên cao.
Chán chường với chốn quan trường nhưng
ông không chán đời. Ông vốn yêu đời, là người
chịu chơi, với ông cái gì cũng có thể đem chơi
kể cả tài kinh bang tế thế. (ông vì không dược
triều đình nhà nguyễn trọng dụng cái tài của
mình đặc biệt là ở thời vua Tự Đức nên ông chán
chường mới than thở trời sinh cho nhưng không
được dùng)
- Trời đất cho ta
một cái tài
- Giắt lưng dành
để tháng ngày chơi.
Nguyễn Công Trứ là người đào hoa, mê hát ả đào, ông
viết nhiều bài ca trù đa tình. Ngất ngưởng,
ngông nghênh, về hưu đi chơi ông không dùng ngựa mà
dùng bò.
Bảy mươi ba tuổi ông cưới vợ, trả lời cô dâu khi
nàng hỏi tuổi:
- Năm mươi năm
trước, anh hai ba
- (Ngũ thập
niên tiền, nhị thập tam)
Hoặc trong bài "Bỡn nhân tình":
- Tau ở nhà tau,
tau nhớ mi
- Nhớ mi nên phải
bước chân đi
- Không đi mi nói:
răng không đến?
- Đến thì mi nói:
đến làm chi
Ngay lúc chua chát nhìn lại đời mình,
ông vẫn là người đầy khí phách:
- Kiếp sau xin chớ
làm người
- Làm cây thông
đứng giữa trời mà reo
- Giữa trời vách
đá cheo leo
- Ai mà chịu rét
thì trèo với thông
Ghi chú: Cây thông trong cách
hiểu Nho-Khổng giáo là người quân tử.
Đời ông đầy giai thoại, giai thoại nào
cũng cho thấy bản lĩnh sống, bản lĩnh trí tuệ và
mang tính bình dân sâu sắc. Có thể nói thơ ông
sinh động, giàu triết lý nhân văn nhưng hóm
hỉnh, đó là chất thơ có được từ đời sống, lấy
đời sống làm cốt lõi.
Đọc thêm
Tham
khảo
- Danh nhân Việt
Nam, Gia Tuấn tuyển
chọn, xuất bản năm 2013,
trang 78
Nguồn:
https://vi.wikipedia.org/wiki/Nguy%E1%BB%85n_C%C3%B4ng_Tr%E1%BB%A9
8888888888888888888888888888888
Nhiều Hoạt
Động Tôn Vinh Danh Nhân Nguyễn Công Trứ
TT
- Kỷ niệm 230 năm ngày sinh và 150 năm
ngày mất danh nhân Nguyễn Công Trứ
(1778-1858), tỉnh Hà Tĩnh và nhiều cơ
quan, tổ chức thực hiện các hoạt động văn
hóa tôn vinh ông tại huyện Nghi Xuân, tỉnh
Hà Tĩnh - quê hương Nguyễn Công Trứ.
Loạt sự kiện kỷ niệm mở
đầu bằng cuộc hội thảo khoa học “Danh nhân
Nguyễn Công Trứ, cuộc đời và sự nghiệp” do
Đại học Quốc gia và UBND tỉnh Hà Tĩnh phối
hợp tổ chức với khoảng 40 tham luận (ngày
19-12). Trong hai ngày 23 và 24-12, hội
diễn nghệ thuật quần chúng toàn tỉnh cũng
sẽ được tổ chức tại huyện Nghi Xuân.
| Phóng
to |
| Ba quyển
sách về Nguyễn Công Trứ: Nguyễn
Công Trứ trong dòng lịch sử, Uy
viễn tướng công Nguyễn Công Trứ
qua 81 giai thoại, Nguyễn Công
Trứ - 36 bài thơ |
Sau đó, tuần văn hóa du
lịch Nghi Xuân do Bộ Văn hóa - thể thao và
du lịch phối hợp tổ chức diễn ra từ ngày
25 đến 27-12. Đêm thơ, nhạc, hát ca trù
mang tên “Thông reo Ngàn Hống” (Ngàn Hống
là tên gọi xưa của sông Lam, núi Hồng
Lĩnh, thông reo là hình ảnh được Nguyễn
Công Trứ mượn để nói về mình trong một bài
thơ) sẽ được truyền hình trực tiếp trên
VTV2 lúc 20g ngày 27-12.
Bên cạnh những hoạt động
trên, nhằm bày tỏ lòng kính trọng đối với
danh nhân Nguyễn Công Trứ, Trung tâm Văn
hóa và ngôn ngữ Đông Tây kết hợp với NXB
Nghệ An và NXB Lao Động cho ra mắt bộ sách
toàn tập Nguyễn Công Trứ gồm ba cuốn được
biên tập công phu.
Nguồn:
http://tuoitre.vn/tin/van-hoa-giai-tri/20081218/nhieu-hoat-dong-ton-vinh-danh-nhan-nguyen-cong-tru/293196.html
Tổng Hợp: Nam Phong
THƯ MỤC
