Thích Tuệ Sỹ

Hòa thượng
Thích Tuệ Sỹ
Hòa thượng; Thích Tuệ Sỹ
	釋慧士
Tôn giáo	Phật giáo
Giáo phái	Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất Hội đồng Tăng già Bản thệ
Trường phái	Đại thừa
Dòng	Lâm Tế tông đời thứ 44
Môn phái	Liễu Quán thế hệ thứ 10
Chùa	Thị Ngạn Am, chùa Già Lam, Tp Hồ Chí Minh
Được biết đến vì	Nhân vật Bất đồng chính kiến tại Việt Nam
Giáo dục	Nhà văn, nhà thơ, dịch giả
Học hàm	Giáo sư thực thụ của Đại học Vạn Hạnh, Sài Gòn
Pháp danh	Pháp húy: Nguyên Chứng (源證); Pháp hiệu: Tuệ Sỹ (慧士);
Cá nhân
Quốc tịch	Việt Nam
Quê hương	Quảng Bình, Việt Nam
Sinh	Phạm Văn Thương; 15 tháng 2 năm 1943; Paksé, Lào
Mất	24 tháng 11 năm 2023 (thọ 80 tuổi); Chùa Phật Ân, Đồng Nai
Sự nghiệp tôn giáo
Vị trí	Xử lý Thường vụ Viện Tăng thống Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất (2020-nay) Chánh Thư ký Viện Tăng thống GHPGVNTN (2022 - nay) Cố vấn Chỉ đạo Hội đồng Hoằng pháp GHPGVNTN (2021-nay) Chủ tịch Hội đồng Phiên dịch Tam Tạng Lâm thời (2021-nay) Cố vấn Ban Chấp sự Hội đồng Tăng già Bản thệ
Xuất gia	lúc 7 tuổi tại Viện Hải Đức (Nha Trang), rồi Thiền viện Quảng Hương Già Lam (Sài Gòn)
Tác phẩm	Bách khoa Phật học Đại Tự điển (cùng Thích Trí Siêu)
Chức vụ trước	Đệ nhất Phó Viện trưởng Viện Hóa đạo (2003 - 2005) Đệ nhị Phó Thượng thủ Hội đồng Tăng già Bản thệ (2017-2020)
Giải thưởng	Giải thưởng Hellmann/Hamett năm 1998 của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền; Giải Nhân quyền Việt Nam 2005 của Mạng lưới Nhân quyền Việt Nam;

Thích Tuệ Sỹ (ngày 15 tháng 2 năm 1943 – ngày 24 tháng 11 năm 2023), tục danh Phạm Văn Thương, là một vị Hoà thượng, học giả uyên bác về Phật giáo, nguyên giáo sư thực thụ của Đại học Vạn Hạnh tại Sài Gòn, nhà văn, nhà thơ, dịch giả và là một người bất đồng chính kiến với Chính phủ Việt Nam. Ông là Xử lý Thường Vụ Viện Tăng Thống của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (GHPGVNTN).

Ông thông thạo tiếng Trung Quốc, tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Pali, tiếng Phạn và tiếng Nhật, đọc hiểu tiếng Đức. Ông được giới học giả Việt Nam đánh giá cao vì đã công bố nhiều tiểu luận, chuyên khảo, thơ và nhiều công trình dịch thuật Phật giáo từ tiếng Phạn, tiếng Trung Hoa và tiếng Nhật.^[1] Lúc bị bắt năm 1984, ông và Thích Trí Siêu, được coi là 2 nhà sư uyên bác nhất của Phật giáo Việt Nam, đang soạn thảo quyển Bách Khoa Phật Học Đại Tự Điển.^[2]

Tiểu sử

Ông thế danh là Phạm Văn Thương, sinh ngày 15 tháng 2 năm 1943 tại Pakse, Lào, quê quán ở tỉnh Quảng Bình.

Ông bắt đầu quy y theo Phật lúc 7 tuổi, học Phật pháp trong Viện Hải Đức tại Nha Trang, rồi sau đó là tại Thiền viện Quảng Hương Già Lam tại Sài Gòn.

Năm 1972, ông thọ Cụ túc giới tại Tu viện Quảng Hương Già-lam, thuộc đời thứ 44 tông Lâm Tế và đời thứ 10 Thiền phái Liễu Quán, pháp húy Nguyên Chứng (源證), hiệu Tuệ Sỹ (慧士).

Đóng góp trong ngành triết học và Phật học

Ông tốt nghiệp Viện Cao đẳng Phật học năm 1964, Viện Đại học Vạn Hạnh phân khoa Phật học năm 1965, được đặc cách bổ nhiệm là Giáo sư thực thụ Viện Đại học Vạn Hạnh từ năm 1970 nhờ nhiều công trình nghiên cứu và khảo luận triết học nổi tiếng. Ông là Chủ bút của tạp chí Tư tưởng do Viện Đại học Vạn Hạnh phát hành. Ông cũng làm thơ, viết một số truyện ngắn đăng trên tạp chí Khởi hành (1969–1972), Thời tập (1973–1975). Ngoài ra, ông cũng hiểu biết rất nhiều trong lĩnh vực triết học Tây phương. Ông là người đầu tiên thuyết trình về Michel Foucault tại Việt Nam.

Sau năm 1975 ông về lại Nha Trang, đến năm 1977 thì vào Thành phố Hồ Chí Minh sống tại Thị Ngạn Am, chùa Già Lam.

Bị bắt giam

Đầu năm 1978, ông bị đưa đi học tập cải tạo 3 năm, đến năm 1981 thì được trả tự do.

Ngày 1 tháng 4 năm 1984 ông bị bắt cùng với ông Thích Trí Siêu (Lê Mạnh Thát). Tổ chức Ân xá Quốc tế tin rằng nguyên nhân việc bắt giữ Thích Tuệ Sỹ và Thích Trí Siêu là do 2 ông là thành viên của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (GHPGVNTN) và các lưu tâm cũng như kính trọng các công trình nghiên cứu về Phật giáo và tác phẩm của họ đã phát sinh vào thời điểm chính quyền Việt Nam đang cố gắng kiểm soát hội Phật giáo^[3].

Tháng 9 năm 1988, ông và Lê Mạnh Thát bị tuyên án tử hình vì tội hoạt động lật đổ chính quyền nhân dân. Tháng 11 năm 1988, sau một cuộc vận động giảm án, bản án được giảm xuống còn tù chung thân. Ngày 1 tháng 9 năm 1998, ông được thả tự do từ trại Ba Sao–Nam Hà ở miền Bắc Việt Nam. Trước khi thả, nhà cầm quyền yêu cầu ông ký vào lá đơn xin khoan hồng để gửi lên Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Ông trả lời: “Không ai có quyền xét xử tôi, không ai có quyền ân xá tôi!”. Công an nói không viết đơn thì không thả, thầy không viết và tuyệt thực. Chính quyền đã phải phóng thích ông sau 10 ngày tuyệt thực^[4]. Một năm sau đấy, do vì tiếp tục hoạt động cho GHPGVNTN, ông cùng với Thích Quảng Độ lại bị đe dọa giam giữ và bị công an triệu tập tra hỏi^[5]

Năm 1998, tổ chức Human Rights Watch đã tặng giải thưởng về nhân quyền Hellmann-Hamett Awards cho ông và 7 người Việt khác (Hoàng Tiến, nhà văn Lữ Phương, Nguyễn Ngọc Tần, Phạm Thái Thủy, Thích Trí Siêu và 2 người được giấu tên)^[6]^[7]. Tháng 4 năm 2000, công an đã đến khám xét chùa nơi cư ngụ của Thích Quảng Độ và Thích Tuệ Sỹ. Năm 2004, đài RFA loan tin rằng ông Thích Tuệ Sỹ vẫn còn đang bị quản thúc tại gia^[8].

Hoạt động trong Giáo hội Phật giáo Viêt Nam Thống nhất

Năm 2003, Giáo hội Phật giáo Viêt Nam Thống nhất tổ chức Đại hội bất thường tại Tu viện Nguyên Thiều, Bình Định. Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ được cung thỉnh làm Phó Viện Trưởng Viện Hóa đạo.^[9]

Năm 2005, Giáo chỉ số 2 của Đệ tứ Tăng thống, Hòa thượng Thích Huyền Quang cách chức Phó Viện Trưởng Viện Hóa đạo của Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ và loại trừ Hòa thượng khỏi Giáo hội.^[9]

Ngày 12/05/2019, Đệ ngũ Tăng thống, Hòa thượng Thích Quảng Độ đã ban hành Giáo chỉ số 19-VTT/TT/GC cung thỉnh hòa thượng đăng lâm pháp tịch vào hàng Trưởng lão Hội đồng Giáo phẩm Trung ương của Viện Tăng thống.^[10]

Ngày 24/05/2019, Hòa thượng Thích Quảng Độ đã ban hành Quyết định số 14-VTT/TT/QĐ thỉnh cử Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ thay thế Đức Tăng thống vì trọng bệnh để lãnh đạo GHPGVNTN ở vị trí Xử lý Thường vụ Viện Tăng thống.^[10]

Ngày 20/04/2020, nhân lễ chung thất của Hòa thượng Thích Quảng Độ, Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ phụng thừa Quyết định Ủy thác Quyền Điều hành Viện Tăng thống trở thành Xử lý Thường vụ Viện Tăng thống GHPGVNTN.^[10]

Ngày 10/05/2021, Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ ra Thông bạch cung thỉnh thành lập Hội đồng Hoằng pháp do Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ làm Cố vấn Chỉ đạo, Hòa thượng Thích Như Điển làm Chánh Thư ký và Hòa thượng Thích Nguyên Siêu làm Phó Thư ký.^[11]

10 giờ sáng ngày 27/11/2021 (giờ Việt Nam), Hội đồng Hoằng pháp tổ chức Đại hội lần I. Đại hội đã hoan hỷ đồng thuận đề nghị của Cố vấn Hội đồng Hoằng pháp, Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ thành lập Hội đồng Phiên dịch Tam tạng Lâm thời gồm có:

Chủ tịch: Hòa Thượng Thích Tuệ Sỹ
Cố vấn: Giáo sư Trí Siêu Lê Mạnh Thát
Chánh Thư Ký: Hòa Thượng Thích Như Điển
Phó Thư Ký hải ngoại: Hòa Thượng Thích Nguyên Siêu
Phó Thư Ký quốc nội: Hòa Thượng Thích Thái Hòa.^[12]

Ngày 21/08/2022, tại buổi lễ phát nguyện và suy tôn Hội đồng Giáo phẩm Trung ương cử hành tại chùa Phật Ân, huyện Long Thành, Đồng Nai, Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ được suy cử làm Chánh Thư ký kiêm Xử lý Thường vụ Viện Tăng thống GHPGVNTN.^[13]

Viên tịch

Vào lúc 4 giờ chiều ngày 24 tháng 11 năm 2023, Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ viên tịch tại chùa Phật Ân, tỉnh Đồng Nai sau thời gian điều trị bệnh, thọ 80 tuổi.^[14]

Tác phẩm

Sáng tác

Bát quan trai giới
Cửa Vào Tuyệt Đối
Chiến tranh, tình yêu, hoài niệm và truyện ngắn Võ Hồng
Dẫn vào Tâm Kinh Bát Nhã
Dẫn vào thế giới văn học Phật giáo
Du-già Bồ-tát giới
Duy-ma-cật Với Các Đại Thanh Văn
Duy tuệ thị nghiệp
Đạo Phật và thanh niên
Đối Biện Bồ Tát
Giấc mơ Trường Sơn (thơ)
Giới thiệu Phẩm Phương Tiện Thiện Xảo, Kinh Duy-ma-cật
Giới thiệu Phẩm Văn-thù thăm bịnh, Kinh Duy-ma-cật
Giới thiệu Trung Luận kệ tụng - Phạn Tạng Hán đối chiếu toàn dịch
Giá trị đối chiếu trong những tương quan văn hóa
Góc Tùng
Huyền thoại Duy-Ma-Cật
Kinh Hoa Nghiêm: Lý tưởng Bồ-tát và Phật
Khái niệm về số trong Kinh Dịch
Lễ Tháng Bảy Cho Những Oan Hồn Phiêu Bạt
Lô Sơn Chân Diện Mục
Mười huyền môn: trật tự của thế giới trong tương quan vô tận
Nguồn gốc của một thế giới quan vô tận
Ngục trung mị ngữ
Nhân đọc Triết Học Thế Thân
Những điệp khúc cho dương cầm (thơ)
Những Giá Trị Phổ Quát Của Bồ Tát Hành
Piano Sonata 14
Phát triển Tâm Từ
Phật Dạy Chăn Trâu
Reduction to the Nothingness
Sự hủy diệt của một trào lưu tư tưởng
Sư Thiện Chiếu
Tánh không luận là gì?
Tinh hoa triết học Phật giáo
Tư tưởng Phật giáo đối diện với hư vô
Từ Thiền đến Hoa Nghiêm
Thắng Man Giảng Luận
Thanh Sắc Thi Ca
Thiền và Bát-nhã
Thuyền ngược bến không
Tô Đông Pha: Những Phương Trời Viễn Mộng
Trật tự của thế giới trong tương quan vô tận
Trú xứ của Bồ-tát
Văn Minh Tiểu Phẩm
Về những minh họa từ Thiền Uyển Tập Anh

Dịch thuật

A-tỳ-đạt-ma Câu-xá luận (5 tập)
Các Tông Phái Phật giáo
Kinh Duy Ma Cật sở thuyết
Luận Thành Duy Thức
Tạp A-hàm
Tăng nhất A-hàm
Trung A-hàm
Trường A-hàm
Thiền Luận (tập 2 và 3)

Liên kết ngoài

Hội đồng Hoằng Pháp Trang mạng của bộ phận tối cao của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]