Trần Kim Tuyến (1925-1995)[1][2] nguyên
là Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị và xã hội Phủ
tổng thống, thực chất là người chỉ huy hệ thống an
ninh mật vụ của nền Đệ Nhất cộng hòa
Việt Nam trong suốt giai
đoạn 1956–1963.
Thân thế
Ông sinh năm 1925, xóm 4, Nga
Điền, Nga Sơn tỉnh Thanh Hóa, Việt Nam, xuất thân từ một gia
đình Công giáo. Thời
trẻ, ông học ở Tiểu Chủng viện Thanh Hóa. Năm
1943, ông ra Hà Nội thi Tú tài I và
theo học một khóa triết học ngắn
hạn ở một đại chủng viện. Sau khi tốt nghiệp tú
tài, ông về Thanh Hóa dạy học trong một trường
dòng.
Năm 1946, khi còn
là học sinh, Tuyến biết đến gia đình họ Ngô một
cách tình cờ. Người cố vấn tương lai của ông, Ngô
Đình Nhu muốn đi từ Hà Nội đến một khu vực Công
giáo gần biên giới với Lào và cần một người hướng
dẫn. Một linh mục Công giáo đã yêu cầu Tuyến dẫn
đường trên một chiếc xe đạp trong khi Nhu đi theo
trong một chiếc xích lô có mái che để trốn tránh
sự chú ý của thực dân Pháp và Việt Minh.[3]
Năm 1949, ông lên Hà Nội ghi
danh vào học cả hai trường Luật và Y Khoa của Viện Đại học Đông Dương. Ông
tốt nghiệp ngành Luật năm 1952. Về trường Y thì
chưa học xong thì có lệnh động viên ông cùng với 6
sinh viên khác được chuyển sang trường Quân y và
ông cũng tốt nghiệp khóa đầu tiên vào năm 1954 với
cấp bậc trung úy (tương đương y sĩ). Một số người
cho rằng vì việc này đã gây ra sự ngộ nhận về chức
danh "bác sĩ" của ông, vì thực sự ông chưa tốt
nghiệp Đại học Y khoa chính thức và cũng chưa hành
nghề y bao giờ.
Hoạt
động chính trị
Năm 1954, khi Ngô Đình Diệm về
nước, nắm quyền Thủ tướng Quốc gia Việt Nam, Ngô Đình Nhu đã
lập ra đảng Cần lao – Nhân vị để
làm lực lượng chính trị hậu thuẫn. Trần Kim Tuyến
đã gia nhập đảng Cần lao và trở thành người thân
tín của Ngô Đình Nhu. Sau khi nền Đệ Nhất Cộng hòa
Việt Nam được thành lập
năm 1955, ông được
giao chức vụ Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị Xã hội trực
thuộc Phủ Tổng thống, thường được gọi ngắn là Sở
Nghiên cứu Chính trị và có tên gọi tắt là Phòng 4.
Thực chất, đây là một trung tâm tình báo chiến
lược, đặt dưới sự chỉ huy trực tiếp của Cố vấn
chính trị Ngô Đình Nhu, với nhiệm vụ trấn áp các
phe phái đối lập để bảo vệ chế độ, chỉ huy toàn bộ
các nhóm tình báo, mật vụ, cảnh sát đặc biệt và
phần nào kiểm soát các đơn vị đặc nhiệm chống đảo
chính. Trần Kim Tuyến trở thành một trong những
nhân vật có quyền lực cao nhất của nền Đệ Nhất
Cộng hòa.
Sau cuộc đảo chính 11 tháng 11 năm 1960,
tuy âm mưu thất bại, nhưng Trần Kim Tuyến cũng bị
thất sủng do bị quy trách nhiệm không dự báo trước
được cuộc đảo chính.[4] Do
đó ông tỏ ra bất mãn và thiên về hướng đối lập.
Theo thông tin khác, trong cuộc phỏng vấn của ông
Lâm Lễ Trinh với ông Huỳnh văn Lang thì một số
người làm việc cho Tuyến lạm dụng quyền hành trong
việc thầu sổ số mà có liên hệ đến mẹ vợ của ông
Huỳnh văn Lang, ông Lang vào gặp ông Diệm để trình
bày ngọn nguồn, sau đó ông Huỳnh Văn Lang mất
chức.[cần
dẫn nguồn] Năm
1961, Đoàn Công tác Đặc biệt Miền Trung và
lực lượng cảnh sát đặc biệt được sáp nhập vào Tổng
nha cảnh sát. Các đơn vị đặc nhiệm chống đảo chính
được tổ chức thành Lữ đoàn liên binh phòng vệ Phủ
Tổng thống và chịu sự điều động của Bộ Quốc phòng.
Sở Nghiên cứu chính trị bị thu hẹp quyền lực.
Trong thời gian này, Trần Kim Tuyến đã có những
liên hệ với các nhóm đối lập và các nhóm tình báo
nước ngoài, đặc biệt là cơ quan tình báo Anh.
Ngày 27 tháng 2 năm 1962, hai phi
công Nguyễn Văn Cử và Phạm Phú Quốc ném
bom Dinh Độc Lập.
Sở Nghiên cứu chính trị một lần nữa bị quy trách
nhiệm về việc không dự báo được cuộc ném bom này
và người chịu trách nhiệm chính là Giám đốc Trần
Kim Tuyến. Sở Nghiên cứu chính trị bị Tổng thống
Diệm âm thầm ra quyết định giải thể. Trần Kim
Tuyến bị ngưng chức Giám đốc. Trung tá Đường,
chánh văn phòng Cố vấn Ngô Đình Nhu, được giao tạm
quyền.[5] Đầu
tháng 9 năm 1963, ông nhận được quyết định của
Tổng thống Ngô Đình Diệm cử ông làm Đại sứ Việt
Nam Cộng Hòa tại Ai Cập. Tuy
nhiên, khi đến Cairo thì
nhận được tin chính phủ Ai Cập đã công nhận chính
phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, vì
vậy phía Việt Nam Cộng hòa tuyên bố không thừa
nhận bang giao trên cấp Tổng lãnh sự.[6] Trên
đường trở về nước, khi quá cảnh tại Hồng Kông, Trần
Kim Tuyến đã xin tị nạn chính trị và từ chức Tổng
lãnh sự. Từ đó ông bắt đầu sống cuộc sống lưu vong
lần thứ nhất.
Sự
nghiệp cầm bút
Sau đảo chính 1 tháng 11 năm 1963,
Trần Kim Tuyến trở về Sài Gòn. Tuy nhiên, chính quyền
mới không trọng dụng ông vì quá khứ liên hệ quá
chặt chẽ với chế độ Ngô Đình Diệm. Trần Kim Tuyến
chuyển sang viết báo cho nhật báo Xây
dựng, và là cây bút bình luận của nhật báo Chính
Luận dưới các bút danh Thảo
Lư và Lương
Khải Minh trong suốt gian
đoạn 1964–1975. Năm 1971, ông cùng với giáo sư Cao Thế Dung xuất
bản bút ký "Làm thế nào để
giết một tổng thống" dưới
bút danh Lương Khải Minh.
Sau năm
1975
Ngày 30 tháng 4 năm 1975, trên đường
chạy đến Tòa Đại sứ Pháp xin tỵ nạn, Trần Kim
Tuyến được một phóng viên báo ngoại quốc giúp đỡ.
Trớ trêu thay, người đó chính là tình báo viên
chiến lược của đối phương: Phạm Xuân Ẩn.
Trước đó, đầu năm 1963, Trần Kim Tuyến cũng đã có
liên hệ với một sĩ quan quân đội để làm đảo chính.
Người đó cũng lại là một tình báo viên chiến lược
của đối phương: Trung tá Phạm Ngọc Thảo.
Hai lần biến cố của Trần Kim Tuyến đều có liên
quan đến người của "phía bên kia".
Sau khi đào thoát
khỏi Việt Nam, Trần Kim Tuyến và gia đình sang tỵ
nạn tại Anh Quốc và
sống thầm lặng tại đó.
Ông mất ngày 23 tháng 7 năm 1995 tại Cambridge, Anh.
Tranh cãi
Theo lời kể của
Thiếu tướng tình báo Đặng Trần Đức,
năm 1956, Mỹ cấp cho Sở Nghiên cứu chính trị xã
hội (Phòng 4) 50 triệu đồng (tiền Sài Gòn lúc đó)
để tổ chức biệt kích đánh phá miền Bắc. Biệt kích
thì chọn những người công giáo di cư, hầu hết là
người Bùi Chu - Phát Diệm để người Mỹ huấn luyện.
Còn số tiền đó thì dùng để mua một chiếc tàu viễn
dương loại tốt. Nhưng, bác sĩ Tuyến lại quan tâm
đến việc khác nhiều hơn, nên ông đã dùng 30 triệu
để chi cho công việc của Đảng Cần lao và củng cố
Tổng liên đoàn lao động của Bùi Lượng để
chống lại Tổng liên đoàn lao công của Trần Quốc Bửu do
Mỹ khống chế. Số tiền còn lại đi mua tàu, bị Phòng
4 ăn bớt một ít, người đi mua ăn bớt một ít nữa,
nên chỉ mua được một chiếc tàu cũ nát không ra gì.
Sau chương trình
đó, Mỹ vẫn nhận được tin tức về miền Bắc, nhưng
đùng một cái người Mỹ sinh nghi. Bởi họ kiểm tra
những tin tức đó, thấy không phải gửi trực tiếp từ
Hà Nội mà lấy từ người của Trần Kim Tuyến ở Lào và
Campuchia. Được một thời gian, người Mỹ yêu cầu
kiểm soát chương trình này. Để đối phó, Trần Kim
Tuyến tạo sự cố cho tàu nổ luôn ngoài khơi, cho
phép thuyền trưởng và thuyền phó nhảy trước khỏi
tàu để thoát nạn. [7]