Việt
Nam
Văn
Hiến
Năm Thứ 4889 www.vietnamvanhien.org www.vietnamvanhien.net www.vietnamvanhien.info www.vietnamvanhien.com Hoa
Địa
Ngục
Nguyễn Chí Thiện
HOA ĐỊA NGỤC Hoa địa ngục tưới bằng xương máu thịt Trộn mồ hôi chó ngựa, lệ ly tan Hoa trưởng sinh trong tù bệnh, cơ hàn Hương ẩm mốc, mầu nhở nham, xám xịt
Tình mộng nở thành hoa oan trái Vườn hồn ủng nhiễm sắc hương Lũ hồ điệp ngày xưa quen đường vờn bay đụng phải.
Mùi
hương,
rụng
xuống
thảm
thương.
TIẾNG VỌNG TỪ
ĐÁY VỰC Trong muôn ngàn tiếng muốn tìm ra Tiếng nào thiết tha Tiếng nào trung thực
Hãy
lắng
nghe
tiếng
vọng
từ
đáy vực.
THƠ CỦA TÔI Thơ của tôi không phải là thơ Mà là tiếng cuộc đời nức nở Tiếng cửa nhà giam ngòm đen khép mở Tiếng khò khè hai là phổi hang sơ Tiếng đất vùi đổ xuống lấp niềm mơ Tiếng khai quật cuốc đào lên nỗi nhớ Tiếng răng lạnh đập vào nhau khổ sở Tiếng dạ dày đói lả bóp bâng quơ Tiếng tim buồn thoi thóp đập bơ vơ Tiếng bất lực trước muôn ngàn sụp lở Toàn tiếng của cuộc đời sống dở
Và
chết
thời
cũng
dở,
phải
đâu thơ!
(
1970)
CUỘC CHIẾN
ĐẤU NÀY Cuộc chiến đấu này chưa phân thắng phụ Ta vẫn còn đây và sắt thép còn kia Chết chóc thầm câm, cốt nhục chia lìa. Ta vẫn sống và không hề lẫn lú
Ta
muốn
nói
với
loài
dã
thú:
( 1975)
TRONG
BÓNG ĐÊM Trong bóng đêm đè nghẹt Phục sẵn một mặt trời Trong đau khổ không lời Phục sẵn toàn sấm sét Trong lớp người đói rét Phục sẵn những đoàn quân Khi vận nước xoay vần Tất cả thành nguyên tử ( 1976)
ĐẤT THẢM Đất thảm, trời sầu nào đâu đổi mới Tất cả ngả vàng, đỏ mắt chờ chi? Thời gian nào có mấy khi Mang lại cho ta những gì mong đợi Ôi, mọi thứ chân trời để tới Con người phải dấn thân đi Dù ngàn muôn họng súng đen xì Phục đón trên đường thiên lý Ta dám sống , và ta dám nghĩ Chuyện dám làm, dám chết nhẽ đâu không Ta sẽ dành cho sự thành công. Bảo bối cuối cùng - mạng sống. (1976)
THẾ LỰC ĐỎ Thế lực đỏ, phải đồng tâm đập nát Để nó hoành hành, họa lớn sẽ lan nhanh. Nhưng không thể dùng bom A bom H Phá nát địa cầu vì một lũ gian manh Nên phải viết, phải muôn ngàn kẻ viết Những tội tầy đình được bưng bít tinh vi Nếu nhân loại mọi người đều biết. Cọng sản là gì, tự nó sẽ tan đi Thứ sinh thành từ ấu trĩ ngu si Sự hiểu biết sẽ là mồ hủy diệt ( 1973)
MỘT TAY EM TRỔ Một tay em trổ: Đời xua đuổi Một tay em trổ: Hận vô bờ Thế giới ơi, người có thể ngờ Đó là một tù nhân tám tuổi! Trên bước đường tù tôi rong ruổi Tôi gặp hàng ngàn em bé như em!
TÔI LÀ BẠN Tôi là bạn của cô gái đĩ Ế khách ngồi ngủ gật ở vườn hoa Tôi chẳng có gì an ủi cô ta Ngoài tình cảm chan hòa và không khinh bỉ Tôi là anh của những em nhỏ tí Xó chợ đầu đường, ăn cắp vặt nuôi thân Bé tí hon mà tù tội bao lần Miệng tục tĩu, hồn như trang giấy trắng! Tôi là con lão ăn mày cay đắng Không gia đình, tàn phế lắt lay Mời lão xơi một bữa rượu thực say Nghe lão khóc kể những ngày xa cũ Tôi, tóm lại, là trái tim ủ rũ Thông cảm với nhiều số phận bùn đen Vì chính tôi, tôi là gã nhiều phen Khổ đói, lao tù, nhục khinh nếm đủ! ( 1967)
TÔI IM LẶNG Tôi im lặng khi kẻ thù hành hạ Sắt thép đưa vào, đau đớn, hôn mê Câu chuyện anh hùng để trẻ con nghe Tôi im lặng chỉ vì tôi tự nhủ: Có ai đi rừng gặp loài dã thú Lại mở mồm kêu xin chúng thương tha? ( 1974)
KHI MỸ CHẠY Khi Mỹ chạy, bỏ miền nam cho Cộng sản. Sức mạnh toàn cầu nhục nhã kêu than Giữa tù lao, bệnh hoạn, cơ hàn Thơ vẫn bắn, và thừa dư sức đạn! Vì thơ biết một ngày mai xa xôi nhưng xán lạn Không giành cho thế lực yêu gian. Tuyệt vọng dẫu lan tràn Hy vọng dẫu tiêu tan Dân nước dẫu đêm dài ai oán. Thơ vẫn đó, gông cùm trên ván Am thầm, thâm tín, kiên gan Biết trái tim thành “ chiếu yêu kính” giúp nhân gian Nhận rõ nguyên hình Cộng sản Tất cả suy tàn, sức thơ vô hạn Thắng không gian, và thắng cả thời gian Sắt thép quân thù năm tháng rỉ han! ( 1975)
XUẤT CƠM TÔI Xuất cơm tôi một hôm đánh đổ Tôi còn đương đau khổ nhìn theo Thì nhanh như một đàn heo Bốn, năm, đầu bạc dẫm trèo lên nhau Bốc ăn một loáng sạch làu Miếng cơm, miếng đất, lầu bầu chửi nhau! ( 1966)
TÔI
CÓ THỂ ĂN Tôi có thể ăn vài cân sắn sống Ngon lành như nhai kẹo xô-cô-la! Bạn phục tôi tài hơn cả lợn là? Tôi đương sống trong nhà giam Việt- Cộng! * * * Mùa đông rét, ào ào gió lộng. Đứng ngâm mình vớt nứa giữa giòng sông Bạn tưởng tôi xương sắt, da đồng? Tôi đương sống trong nhà giam Việt Cộng! * * * Chỗ tôi nằm sáu mươi phân chiếu rộng Hai người bên, một hủi, một ho lao. Bạn bảo tôi còn biết làm sao? Tôi đương sống trong nhà giam Việt Cộng! ( 1968)
ANH GẶP EM Anh gặp em trong bốn bức rào dầy Má gầy, mắt trũng Phổi em lao, chân em phù thũng Gió lạnh từng cơn rú qua thung lũng. Em ngồi run, ôm ngực còm nhom Y sĩ công an nhìn em, thôi nạt nộ om sòm. Em ngồi lọt thỏm Giữa bọn người vàng bủng co ro Những tiếng ho Những cục đờm mầu Mớ tóc rối đầu em rũ xuống Mình em, teo nhỏ, lõa lồ... Em có gì đâu mà em xấu hổ! Em là đau khổ hiện thân Ngấn lệ đêm qua còn dấu hoen nhòa Trên gò má tái Trong lòng anh bấy lâu nay xám lại. Nhìn em, lệ muốn chảy dài Anh nắm chặt bàn tay em hơi rụt lại Em nhìn anh, mắt đen, tròn, trẻ dại Nước da xanh mái thoáng ửng mầu Trong quãng đời tù phiêu dạt bấy lâu Đau ốm một mình tội thân em quá! Chắc đã nhiều đêm em khóc như đêm qua Khóc mẹ, khóc nhà. Khóc buổi rời miền Nam thơ ấu Chân trời hun hút nay đâu? Rồi đây, khi nằm dưới đất sâu. Em sẽ hiểu một điều Là đời em ở trên mặt đất Đất nước đè em nặng chĩu hơn nhiều! Nhưng nghĩ lúc thân mình bó trong manh chiếu Anh biết lòng em kinh hãi hơn ai Khi gió bấc ào qua vách ải Những manh áo vải Tả tơi Vật vã Vào thịt da.. Em có lạnh lắm không? Mưa gió mênh mông Thung lũng sũng nước bùn Bệnh xá mối đùn,ẩm mốc Những khuôn mặt xanh vàng gầy dộc Nhìn nhau, đờ đẫn, không lời. Nhát nhát em ho Từng miếng phổi tung rời Bọt sùi, đỏ thắm! Em chắc oán đời em nhiều lắm. Oán con tàu tập kết Ba Lan Trên sóng năm nào Đảo chao Đưa em rời miền Nam chói nắng..
Sớm qua ngồi, tay em anh nắm Muốn truyền cho nhau chút tình lửa ấm. Mặc bao ngăn cấm đê hèn Sáng nay em không trống không kèn Giã từ cuộc sống Xác em rấp trên đồi cao gió lộng. Hồn anh trống rỗng, tả tơi... ( 1965)
BÁC HỒ
RỒI LẠI Bác Hồ rồi lại Bác Tôn! Cả hai đều thích ôm hôn nhi đồng Nước da hai bác màu hồng Nước da các cháu nhi đồng màu xanh Giữa hai cái mặt bành bành Những khăn quàng đỏ bay quanh cổ cò! ( 1970)
GỬI BERTRAND
RÚT-XEN Ông là một bậc triết nhân Nhưng về chính trị ông đần làm sao Ông bênh Việt Cộng ồn ào Nhưng ông hiểu chúng tị nào cho cam Mời ông tới Bắc Việt Nam Xem nô lệ đói phải làm ra sao Mời ông tới các nhà lao Xem bò, lợn được đề cao hơn người Không ai kêu nổi một lời Mồm dân Đảng khóa đã mười mấy năm! Xem rồi ông mới hờn căm Muốn đem bọn chúng ra băm ra vằm Tuổi ông ngót nghét một trăm Nhưng thua cậu bé mười lăm đói gầy Về môn " Cộng sản học" này! ( 1968)
ĐẢNG ĐẦY
TÔI Đảng đầy tôi trong rừng Mong tôi xác bón từng gốc sắn Tôi hóa thành người săn bắn Và trở ra đầy ngọc rắn, sừng tê Đảng dìm tôi xuống bể Mong tôi đáy nước chìm sâu Tôi hóa thành người thợ lặn Và nổi lên ngời sáng ngọc châu Đảng vùi tôi trong đất nâu Mong tôi hóa bùn đen dưới đó Tôi hóa thành người thợ mỏ Và đào lên quặng quý từng kho Không phải quặng kim cương hay quặng vàng chế đồ nữ trang xinh nhỏ. Mà quặng uranium chế bom nguyên tử ( 1972)
NHỮNG VÕ SĨ Những võ sĩ tài ba tuyệt đích Để luyện rèn đau đớn nề chi Hóa thân thành bị cát vô tri Để sau đó hóa thành vô địch Nghề văn sĩ giống y nghề võ sĩ Muốn nên tài cần phải chịu đòn đau Những cú vào tim, những cú nhiệm màu Giúp cho nó đập ra tình ra ý ( 1971)
TÔI
KHÔNG TIẾC Tôi không tiếc khi bị đời sa thải Thân thể vùi tan rữa, hóa bùn đen Nhưng vần thơ trong đêm tối đê hèn Cùng rệp muỗi viết ra mà bị mất Tôi sẽ tiếc, khóc âm thầm trong đất ( 1971)
CÓ
TIẾNG CÒI TÀU Có tiếng còi tàu vang vọng tận ga xa. Tiếng chửi la, tiếng chó, tiếng gà Tiếng đàn bà Hương lúa, tiếng chim ca Tiếng trẻ nô đùa đâu đó quanh ta Một đám người cười nói đi qua Một khúc hát ngàn xưa ai hát ngân nga Trong hoàng hôn sương sa Bao tháng năm dài thăm thẳm trôi qua Ta nằm im như một thây ma. Trong xà lim như trong ngôi mả Dương thế bao la, tiếc thương tất cả! ( 19 85)
XƯA LÝ
BẠCH Xưa Lý Bạch ngẩng đầu nhìn trăng sáng Rồi cúi đầu thương nhớ quê hương Nay tôi ngẩng đầu nhìn nhện giăng bụi bám Cúi đầu giết rệp nhặt cơm vương Lý Bạch rượu say gác lên bụng vua Đường Tôi đói lả gác lên cùm rỉ xám Lý Bạch sống thời độc tôn u ám Phong kiến bạo tàn chưa có tự do Tôi sống thời cộng sản ấm no Hạnh phúc tự do, thiên đường mặt đất Rủi Lý Bạch, mà may tôi thật! ( 1967)
LÝ
TƯỞNG Lý tưởng, quang vinh, mộng tình, lẽ sống Chuyện trên trời dưới biển xa xôi! Thú thực là dân đói chúng tôi Chỉ mơ ước được no bằng con vật Vì giấc mơ được làm con người đã mênh mông không thành sự thật Lại rũ tù cả lũ như chơi! Gạo, sắn, ngô, khoai- Tứ chướng trên đời Quấn chặt, rối bời, điêu đứng! ( 1971)
SAO CÓ
THỂ SỐNG Sao có thể sống thế này được mãi? Hiện tại hung tàn đâm suốt tương lai Quá khứ là chi? Một chuỗi ngày dài Bị sắt thép nghiền tan, thảm hại! * * * Là võ sĩ đời treo găng mãi mãi Ngay từ khi chưa kịp bước lên đài Bị Mác Lê ập lại đánh thua dài Nằm đo ván trong mưa rầu nắng dãi! * * * Là thi sĩ có hồn thơ khắc khoải Có cuộc đời hạnh phúc sớm ly khai Có niềm tin nát vụn ở ngày mai Có tù, bệnh cặp kè nhau hủy hoại * * * Tôi sống mãi những ngày quằn quại Những ngày khao khát sắn và khoai Những ngày chôn sống cả đời trai Trừ khí khái, tình thương, lẽ phải ! ( 1968)
NÀNG
THƠ Nàng thơ của ta khát thèm rau muống Mộng bát cơm đầy, quỷ đói hay ma? Thiếu chất nhiều khi chân đứng dạy là Đầu choáng mắt hoa tối xầm gục xuống Nên rượu thánh ta chưa hề được uống Câu thơ thần ta vẫn tạo ra Những vần thơ từ đau khổ bao la Trào ra, máu óc tim còn sủi nóng! ( 1985)
TA MUỐN Ta muốn hồn ta như cảnh trời thu xa xanh, êm ả Nhưng đất nước như cánh rừng tối đen, hoang dã Lang sói tung hoành, tanh tưởi bao la Hồn ta ngâm trong máu lệ muốn tan ra Mỗi khi ta mơ về những chân trời nhân ái thiết tha Ngây ngất tưng bừng như rượu, như hoa Cảnh trại tù đen lạnh, bãi tha ma Lại sừng sững hiện ra xóa nhòa tất cả Ta đứng trầm tư, hóa đá Linh hồn sông núi nhập vào ta Đỡ ta không gục ngã Nhắc ta không được ngã! ( 1987)
TÔI
THƯỜNG ĐI QUA Tôi thường đi qua phố Có anh chàng mù, mắt như hai cái lỗ Kính chẳng đeo, mồm thời xệch méo Ngậm vào tiêu, cổ nổi gân lên Dốc tàn hơi thổi đứt đoạn như rên Mấy bài hát lăng nhăng ca ngợi Đảng Đã mang lại Am no và Anh sáng! Một buổi sớm anh hình như choáng váng Gục xuống đường tiêu rớt sang bên Tôi vội vàng chạy lại đỡ anh lên Anh chỉ khẽ rên: Trời, đói quá! ( 1959)
THẦN HỔ Ôi hổ đó đáng thờ như thần hổ Chớp nhoáng vài giây tạt chết bốn bò! Thịt lại có mùi, công an đành bỏ Hổ chẳng miếng nào, tù được bữa no! Từ bữa đó, tù gọi tôn là Bác Hổ Vẽ chân dung người rõ đẹp, rõ oai Đem đóng treo lên ở phía cửa ngoài Thay Bác Hồ, ai cũng chán tận mang tai!
Cộng sản kết tội phong kiến và xót thương Nàng Kiều ngày xưa trong văn chương! Còn những nàng Kiều ngày nay trong Hỏa lò, ai thương? Ghẻ lở đầy, gầy giơ xương Vét ăn từ hạt cơm dưới rãnh Cũng cùm kẹp, đòn đánh Cũng lén lút hút thuốc lào như những ông mãnh lưu manh. Gót sen lướt qua là sặc mùi tanh ! ( 1983)
HÃY
CHO QUA Hãy cho qua những gì đã qua Chớ nghĩ tới những gì đã tới Điều đó được nhưng còn hiện tại Hiện tại hung tàn, không chút dung tha Tra tấn ta từng phút lại từng giờ Bắt ta khóc những ngày qua đã mất Đợi ngày mai dù chẳng thấy tăm hơi! Nghĩa là khi ta sống ở trên đời Đời lang sói ta càng không thể trốn Phải chiến đấu giữa muôn trùng nguy khốn Góp phần thất bại với tương lai Đó cũng là tia chớp của ngày mai Dù mất hút trong trời đêm hiện tại Tôi thừa nhận tia chớp này vĩ đại ! ( 1975)
LẠC GIỐNG ĐEM
TRỒNG Lạc giống đem trồng trộn lẫn tro phân Để tránh tù ăn, nhưng vô tác dụng Trộn D. D. T thử xem dám đụng ? Kết quả là đớp vụng hàng cân ! Ngấm thuốc lạc giống không nẩy một nhân Đảng đã hoàn thành kế hoạch Đông Xuân ! ( 1962)
MẸ
TÔI Me tôi trong những ngày giỗ chạp Thường ngồi chắp tay cầu khấn giờ lâu Chiếc áo hoa hiên cũ đã bạc màu Tôi chỉ thấy mẹ dùng khi lễ bái Đời của tôi nhiều khổ đau oan trái Mẹ bao giờ cũng cầu nguyện cho tôi Đứa con trai tù tội mấy phen rồi Hàng nước mắt chảy dài trên má mẹ Ngồi bên mẹ, tôi thấy mình nhỏ bé Tình thương yêu của mẹ lớn bao nhiêu Mẹ ơi, con lòng chỉ nguyện một điều Được gần sống, đừng lìa xa khỏi mẹ! Giờ hẳn mẹ mỗi khi ngồi cầu lễ Cho đứa con tù bệnh chốn rừng sâu Chiếc áo hoa hiên cũ đã bạc màu
Phải
đẫm
ướt
biết
bao
hàng
nước
lệ! (
1963)
CÓ THỂ CÔ TA Co thể co ta là người trong sách Và hình như đã hiểu tôi nhiều Biết đâu rồi, tôi chẳng được yêu Yêu tha thiết, chân thành, trong sạch Từ buổi đó, tháng ngày tôi cọc cạch Đạp chiếc xe tàng tới hiệu cô ta Mua con tem, thiếp giấy gọi là Tiền chẳng có, gia đình tôi thanh bạch Song mấy năm rồi tôi chỉ là người khách Chung thủy, hơi buồn, chẳng nói bao nhiêu Hình ảnh cô ta như áng mây chiều. Gợi thương nhớ mơ hồ, xa cách ( 1964)
CẮT
DẠ DÀY Cắt dạ dày, đầy xà lim Ngỡ là thơ phải chết chìm Sống bằng óc, sống bằng tim Thơ vẫn tỏa sáng xà lim!
TÙ LAO
THĂM THẲM Tù lao thăm thẳm chữ nghĩa quên tiệt Mọi tin tức đều không được biết Một tờ báo cũng không được đọc Một đòn hiểm đánh vào bộ óc! * * * Gia đình lãng quên hay âm thầm thương khóc? Khỏe, ốm, vui, buồn, cưới xin, tang tóc Một phong thư không được nhận, vắng im Một đòn hiểm đánh vào trái tim! * * * Tháng năm biền biệt nằm miết xà lim Hạt muối, cọng rau hết phương kiếm tìm Một bát cơm đầy mơ mới thấy Một đòn hiểm đánh vào dạ dầy! * * * Y sĩ đao phủ, tiếng lừng lẫy Nước thiếu, nước bẩn ghẻ lở đầy Một chăn mỏng mùa đông độc ác Một đòn hiểm đánh vào thể xác! * * * Bao năm tê tái, một mái đầu bạc Không nói, không cười, không người tâm tình Một nấm mồ câm, âm thầm một mình Một đòn hiểm đánh vào thần kinh! * * * Trong các ngón đòn cộng sản yêu tinh Thời đòn dạ dầy là kinh tởm nhất Thể xác, óc, tim nó chơi hỏng tất Nó rất có thể vùi tất trong đất ( 1986)
ĐẤT NƯỚC Đất nước thâm bầm ngâm trong khốn cực Bạo lực giam cầm, giải thoát không phương Không thể nào khác được! Ta đã lao vào cuộc chiến đấu bi thương Ta muốn quên đi mọi thứ chân trời Tìm an ủi trong hai bữa cơm nghèo hiu hắt Song bộ máy khổng lồ bằng sắt Cuốn hút ta vào, định đập nát óc tim ta Ta phải đương đầu Đớn đau, khốn khổ Mấy chục năm dòng tim óc cháy đỏ Bao lần tiếp cận với tiêu vong Ta vẫn một lòng chiến đấu Nấu nung đau đớn với căm hờn Thành vũ khí tiến công vào tội ác Giờ óc tim đã vạc Xác thân đã mòn Tất cả đen ngòm, hôi hám Ta vẫn nằm đây Giành giật với quân thù Từng phút, từng giây, từng nhịp thở! ( 1988)
CHUYỆN
TÙ Chuyện chốn tù lao Tưởng tượng làm sao! Khó tin làm sao! Đổi quần đổi áo Được vê thuốc lào Cuộn vào giấy báo Quản giáo bất nhân Cùm tới thối chân Có người thiệt thân! Còn lũ tù nhân Chọc mắt cắt gân Giết nhau tàn nhẫn! ( 1981)
NGƯỜI CAO Người cao hạ thấp vẫn cao Kẻ thấp, đề cao vẫn thấp Tuyên truyền đảo điên là không đáng chấp Toàn dốt ngu thán phục, nhục làm sao! Lịch sử đâu phải chuyện tào lao Để chúng bay tha hồ lếu láo ( 1986)
TỪ TRẺ TỚI GIÀ Từ trẻ tới già quét dọn nhà tu Tới tuổi bảy mươi vô cớ đi tù Mười năm lao động cần cù Mưa nắng ngày công giữ đủ Quản giáo đùa yêu dọa cùm cổ cụ Cụ càng tăng năng xuất cần cù! Cố còng thêm, thêm mãi cái lưng gù Vãi cả ra quần, ra cót, khai mù Ngoài tám mươi cụ bỏ xác trong tù ( 1973)
LÚC
ĐẦU Lúc đầu tôi không ăn Cơm thừa của những người no tiếp tế Tù ngục đói khổ là thế Của ngọc thực tôi đâu dám chê Nhưng sĩ diện con người ai cũng có Mãi sau Khi nhìn cái đùi của tôi nó to Bằng cái tay người khác Tôi nghĩ đây là điều không nên thoái thác Tôi còn phải sống Phải vượt khó khăn Tôi gục mặt nhận ăn Ăn luôn cả cay đắng nhục nhằn Rồi cũng quen dần, bạn ạ ( 1983)
NẾU AI HỎI Nếu ai hỏi tôi mong gì trong cuộc sống Biết tôi tù, anh sẽ nói: Tự do! Tôi đói lâu rồi, anh sẽ nói: Ấm no! Không, không phải, anh lầm, trên đất Cộng Những thứ đó đã trở thành huyễn mộng Ai người ôm ấp chờ trông Tất nhiên phải sống Quằn lưng, quỵ gối trước quân thù Trong cuộc trường chinh đọ sức với lao tù Tôi chỉ có lời thơ ấp ủ Và hai lá phổi gầy sơ Để đánh kẻ thù, tôi không được hèn ngu Để thắng kẻ thù, tôi phải sống ngàn thu! ( 1976)
TỪ TƯ TƯỞNG Từ tư tưởng bước sang hành động Phải có cầu ngôn ngữ giao thông Trên giòng sông chuyên chính mênh mông Đừng nghĩ chuyện xây cầu bắc cống! Song ngôn ngữ ngày đêm vẫn sống Âm thầm đưa tư tưởng sang sông Qua muôn trùng hệ thống xiềng gông Đảng ra sức dựng thay cầu cống Thoát khỏi đầu là tư tưởng sống Sẽ có ngày tạo những kỳ công! ( 1971)
SẼ CÓ MỘT
NGÀY Sẽ có một ngày con người hôm nay Vất súng, vất cùm, vất cờ, vất Đảng Đội lại khăn tang, đêm tàn ngày rạng Quay ngang vòng nạng oan khiên Về với miếu đường, mồ mả gia tiên Mấy chục năm trời bức bách lãng quên Bao hận thù độc địa dấy lên Theo hương khói êm lan, tan về cao rộng Tất cả bị lùa qua cơn ác mộng Kẻ lọc lừa, kẻ bạo lực xô chân Sống sót về đây an nhờ phúc phận Trong buổi đoàn viên huynh đệ tương thân Đứng bên nhau trên mất mát quây quần. Kẻ bùi ngùi hối hận Kẻ bồi hồi kính cẩn Đặt vòng hoa tái ngộ lên mộ cha ông Khai sáng kỷ nguyên tả trắng thắng cờ hồng! Tiếng sáo mục đồng êm ả Tình quê tha thiết ngân nga Thay tiếng " Tiến quân ca" Và Quốc tế ca Là tiếng sáo diều trên trời xanh bao la! ( 1971)
TRẠI KHỔ SAI Làm, bắt phải làm, cùm, đánh, đớn đau Ăn, bắt phải ăn, ăn toàn rau, muối. Bộ đội, công an, cởi trần tắm suối Chúng tôi ngồi bên lửa vẫn còn run!
NHỮNG THIẾU NHI Những thiếu nhi điển hình chế độ Thuở mới đi tù trông thật ngộ! Lon xon không phải mặc quần Chiếc áo tù dài phủ kín chân Giờ thấm thoát mười xuân đã lớn Mặt mũi vêu vao, tính tình hung tợn Mở miệng là chửi bới chẳng từ ai Có thể giết người vì củ sắn củ khoai! ( 1966)
ĐƯỢC
NGHE
BÀ Được nghe bà kể khổ Con thấy đời con thật là đáng chết! Con đã đi bóc lột để nuôi bà Con bây giờ không dám nhận là cha Dù bà là do con đẻ ra Con, thành phần địa chủ thối tha Trước Nhân dân, trước Đảng, trước bà Xin thành khẩn cúi đầu chịu tội! Đó là lời một cụ đồ ở ngoại thành Hà nội Trước đấu trường giăng giối với con ( 1972)
CỬA VÀO TIM Vì cửa chính vào tim là mắt Nên tiếng hát Trương Chi giữa chừng phải tắt Và giọt lệ Mỵ Nương tuy rằng chân thật Chỉ khiến ly trà càng thêm đắng ngắt
THƯƠNG ĐÔI MẮT Thương đôi mắt không dám nhìn cái đẹp Sợ rằng cái đẹp không vui! Đôi mắt sẽ ngượng ngùng cúi xuống Bàn chân thầm lặng quay đi...... Đôi mắt Trương Chi Đôi mắt sinh ra đã nhìn đáy nước Nấm mồ định trước, xanh trong... Năm tháng xuôi giòng...lãnh đạm ( 1964)
CÓ NHỮNG CON THUYỀN Có những con thuyền đầy ước mơ vỡ đắm Có những phương trời rỏ máu mắt đăm đăm Có dáng thân yêu trong đất im nằm Có hối tiếc trong tim này ai oán lắm Đâu cả ngàn đêm mắt không hề nhắm? Đâu vạn bình minh lao ngục tối tăm? Đâu triệu nấm mồ chôn triệu khối hờn căm? Câu giải đáp đen ngòm như vực thẳm! Bằng phong ơi, gió buồn vạn dặm Vầng trăng quê hoen máu xa xăm Tất cả tàn theo dấu tháng năm Cờ rũ giữa tâm hồn tôi đã cắm! ( 1987)
ANH CÓ BIẾT Anh có biết giữa lao tù cay đắng Rét không quần, không áo, đập hàm răng Đói xương sườn, xương sống chồi căng Ốm không thuốc thân tàn xem khó thắng Tôi vẫn có những đêm dài thức trắng Tạo vần thơ câm lặng, anh ơi ! ( 1966)
ĐỪNG SỢ Đừng sợ cái cực kỳ man rợ Dù nó đương thịnh thời rông rỡ nơi nơi Phải vững tin vào bước tiến con người Vì khi nó bị dìm ngang súc vật Cũng là lúc nó tìm ra sức bật Đau thương kỳ diệu đi lên! Từ muôn ngàn tàn lụi không tên Sẽ bùng nở một trời hoa lạ quý Từ đêm cùng chập chùng chuyên chế Văn minh nghệ thuật hồi sinh Chỉ xót cho lớp trẻ hiện hình Của đói khổ, tù đầy, nhem nhuốc Phải cứu chúng, phải tìm ra phương thuốc Dù là thuốc nổ! ( 1975)
TỪ VƯỢN LÊN NGƯỜI Từ vượn lên người mất mấy triệu năm Từ người xuống vượn mất bao năm? Xin mời thế giới tới thăm Những trại tập trung núi rừng sâu thẳm! Tù nhân ở truồng từng bầy đứng tắm Rệp muỗi ăn nằm hôi hám tối tăm Khoai sắn tranh giành cùm, bắn, chém, băm Đánh đập tha hồ, chết quăng chuột gặm! Loài vượn này không nhanh mà rất chậm Khác vượn thời tiền sử xa xăm Chúng đói chúng gầy như những cái tăm Và làm ra của cải quanh năm. Xin mời thế giới tới thăm! ( 1967)
MIẾNG THỊT LỢN Miếng thịt lợn, chao ôi là vĩ đại! Miếng thịt bò lại vĩ đại bằng hai! Chanh, chuối, cam, đường, lạc, đỗ, gạo, khoai Tất cả những gì người có thể nhai Đảng mó tới tự nhiên thành vĩ đại Chuyện có thực mà tưởng như thần thoại Mà tưởng như ác mộng bi ai! ( 1974)
TUYỆT
THỰC Nói chi rừng rú âm u Ngay giữa Hỏa lò Hà Nội Bất cứ người tù nào tuyệt thực Cộng sản cấm uống lập tức! Chiếu chăn thu thẳng Bắt nằm không trên sàn xi măng Sát ngay hố xí Ra lệnh cho tự giác canh gác kỹ Cấm mọi người trò chuyện, can khuyên Ai vi phạm cùm liền Nhiều thanh niên bỏ mạng! Đây không phải tuyệt thực đấu tranh gì với Đảng Mà vì chuyện riêng gia cảnh Chán đời muốn chết đi cho rảnh ! Nhưng Cộng sản coi đó là đấu tranh Cần phải cho chết nhanh ! Người tuyệt thực muốn ăn Cũng còn khó khăn Phải làm đơn nhận khuyết điểm, xin ăn Xin lỗi Đảng Rồi sau đó kỷ luật cùm hàng tháng ! ( 1982)
CHỊ
TÔI Trong những năm dài tù tội Chị hiền thay mẹ nuôi em Đời chị nghèo nuôi thân còn chẳng đủ Mỗi miếng chị cho là mỗi miếng thương tâm!
ĐẢNG TA " Đảng ta là đạo đức" Bác Hồ nói đúng thực! Búa đanh nện vào ngực Bắt làm đủ định mức Người thời hộc máu tươi Chết sau vài hôm trời Người thời thành ho lao Sống cũng chẳng là bao Nhưng giữ vững cao trào Thi đua trong cải tạo Đảng ta rất nhân đạo Bác Hồ không nói láo! ( 1980)
MẤY CÁI ĐẦU Mấy cái đầu bé tẹo Quản lý nước, nước nghèo Cai trị dân, dân khổ Chỉ được cái lỳ ra, không xấu hổ Miễn là các đồng chí bố Xoa đầu, cho bám vào đuôi! Nhưng đằng nào cũng là bám đuôi Sao không chọn cái đuôi màu mỡ Cho dân được nhờ Bám đuôi Nga là dân chết dở Bản thân nó cũng đương quay cuồng, xoay sở Ngô, mì lo chạy cong đuôi! ( 1984)
NHÀ VĂN Nhà văn nhà báo Nhà giáo nhà thơ Nhà thờ nhà chùa Đều sợ đều thua Nhà tù- nhà Vua! Chớ đùa với Đảng! ( 1980)
BÁC HỒ Mấy chục năm xa nước, Bác không viết phong thư nào về thăm gia đình trong nước.
Không yêu người thân, Bác làm sao yêu được nhân dân! Chỉ những kẻ ngu đần Bị mê lóa bởi tuyên truyền điêu trá Mới tin Bác là đạo cao đức cả Yêu nước thương nòi, có nghĩa có nhân Đến chị ruột Bác kia, khi còn sống ở dương trần Cũng từ Bác, coi là không có Bác. Vì Bác đối với thâm tình quá bạc Chị Bác- bà Thanh- nói vậy nhiều lần Bác vu cho bà là bị tâm thần! Bác ranh ma, Tây không bắt nổi một lần Làm cách mạng ở nước ngoài thoải mái Bác xứng đáng được tôn là cáo quái Bác quái hơn nhiều so với lũ tay chân! ( 1981)
TRÁI TIM HỒNG Ta có trái tim hồng Không bao giờ ngừng đập Căm giận, yêu thương tràn ngập xót xa Ta đương móc nó ra Làm quà cho các bạn Mấy chục năm rồi Ta ngồi đây Sa lầy trong khổ nạn Như con tàu vượt trùng dương mắc cạn Mơ về sóng nước xa khơi Khát biển, khát trời Phơi thân xác trong mưa mòn, nắng gỉ Thân thế tàn theo thế kỷ Sương buồn nhuộm sắc hoàng hôn Ký ức âm u vất vưởng những âm hồn Xót xa tiếc nuối Ta vẫn chìm trôi trong dòng sông đen tối Lều bều rác rưởi tanh hôi Hư vô ơi, cập bến tới nơi rồi Cõi bụi chờ mong chi nữa! Một trái tim hồng với bao chan chứa Ta đặt lên bờ dương thế trước khi xa ( 1986)
ĐÓN XUÂN Đón xuân chân trong cùm Trà thuốc không một hơi, một hụm Xung quanh ta một mùi thum thủm Con người ta xương da một dúm Dốc chút hơi tàn dành dụm
Thơ
xuân
vẫn
nở
một
chùm!
NÚI Người đứng đó, cao to giữa loài cây cỏ Song ngàn vạn mối lo ngày đêm chập chờn chực đó Chắc người hiểu rõ Bao kẻ thèm đặt chân lên đỉnh đầu người Người nhô lên trong những cơn động đất nhất thời Thì rồi cũng có thể nhất thời Người chìm chôn trong những cơn đất động Hỡi núi cao lồng lồng! Chót vót song chon von và không lớn rộng Quanh quẩn bên người toàn lũ phù vân Người càng cao càng tê lóa tâm thần Vận mạng của người nguy mất! Người quên cả dưới chân người là đất Năm tháng nặng đè, đất sụt, đứng vào đâu? Người có chiều cao,mà chẳng có chiều sâu Lòng dạ của Người tối tắm biết mấy! Tục ngữ đo người không quá ba thân cây Ôi chỉ những kẻ khờ ngây Mới khiếp hãi coi Người là vĩ đại Văn minh càng cao, Người càng thấp đi thảm hại Trên đầu người bao kẻ đã bay qua Hang vực người bao kẻ đã xông pha Còn ta Ta chỉ nhìn qua và lắc đầu buồn bã Ta biết người chỉ là chất đá Giá trị không bằng con cá là rau Người ì ra, không xấu hổ với đàn sau Nặng chịch, thù lù, thô lỗ Cao mà chẳng chút thanh cao Nói gì lớn lao đức độ Những con người của thời đại cung trăng diệu kỳ đồ sộ Nếu người cản trở đường đi Sẽ đục thủng ruột người hoặc san bỏ người đi Bằng mọi cách! Hỡi núi ! Biết bao kẻ trong bọn người thét ra lửa một thời hổng hách Đã lần lượt từ lâu lạnh ngắt tàn tro Thế giới này không thể để cho Một lũ các người nhấp nhô hỗn độn Trong tương lai các người sẽ không còn là nơi chốn Cho các loài độc xà và ác thú nghênh ngang Trái đất rồi đây chỉ có những ngai vàng Cho những kẻ nhô lên từ Trái Tim vĩ đại! ( 1973)
ĐẤT
NƯỚC TÔI Đất nước tôi yếu nghèo bé nhỏ Lại chịu toàn tai họa quá to Đồng bào tôi sống yên lành như thỏ Cũng mỏi mòn tù ngục nằm co Các loại mồ hôi đều chảy vào kho Máu nhuộm cờ, hoa trưng bày đây đó Mắt địa cầu cận thị lòi to Lệ cứ tha hồ lụt nhỏ Miễn là mùi xoa thay thành cờ đỏ Vẫy mừng bọn cướp tự do Đạo mạo, thung dung trên tàn tro xương xọ Tôi không nhớ hết tên bọn nó Duẩn, Giáp, Hồ Hề, Chinh Xu gì đó ! ( 1971)
NHÌN SUẤT CƠM Nhìn suất cơm- cực hình tra tấn Vừa khổ đau, vừa căm giận bừng bừng Chúng đang xẻo của ta từng miếng thịt Hút của ta từng giọt máu bi thương Chúng cho ta ăn thua một con mèo Và khoái trá nhìn ta xương da lủng củng Đi đứng lờ đờ, xanh bủng, mắt mờ run Chúng bảo ta vẫn còn nghị lực Vẫn ngấm ngầm sáng tác Tiếp tục nuôi ý đồ xấu xa bôi xấu Đảng Lần thứ hai trước mắt địa cầu Chúng hứa bắt ta phải quỵ gối, cúi đầu Ngậm đắng nuốt sầu tới ngày lấp lỗ Mang theo thơ phú xuống mồ Nhờ Diêm Vương xuất bản Cho loài giun đất đọc ngâm! Ta không trả lời Lấy mùi xoa lau qua vầng trán Vầng dương còn cháy đỏ Dẫu hoàng hôn! ( 1987)
KHI MUỐI CHÁT Khi muối chát đưa vào mồm thấy ngọt Và khi lá sắn hóa bùi thơm Cũng là khi tôi lấy máu lẫn đờm Quết vào mặt Mác- Lê bằng mọi giá Kể cả giá treo cổ ( 1976)
TOÀN TOÁN ĐAN Toàn toán đan đôi, chất chồng một xó Sàn dưới, sàn trên như hấp như nung Bị lèn như trong một chiếc cạp lồng Hơi đất hơi người bốc lên, thở khó! Quần áo nồng hơi giăng đầy đây đó Muỗi rệp tung hoành, chuột gián lông nhông Mùi hố tiêu, hố tiểu cùng xông Hủi, suyễn, ho lao, điên rồ, náo động! Cứ như thế lui lần sự sống Cứ như thế rụng dần từng mống... ( 1968)
TÊN HỀ
Chân đi dép lốp Mồm đốt đô la Bác Hồ chúng ta Kịch gia xuất sắc!
LỆNH THA
Vui nào bằng cái lệnh tha Nhưng bao cảnh ngộ thực là xót xa! Ra tù mất mẹ mất cha Vợ bỏ lấy chồng, con hóa lưu manh Hai bằng tay trắng, thân anh Miếng cơm manh áo, quẩn quanh tháng ngày Trong tù anh đã xanh gầy Ra tù anh vẫn xanh gầy thảm thê Công an o ép trăm bề Nay đồn, mai sở,chán chê nhục nhằn Kiếp nghèo cơm chẳng đủ ăn Ốm đau ập tới khó khăn cùng đường Một liều thuốc chuột thảm thương Đã đưa anh thoát thiên đường Mác Lê ! ( 1979)
TÙ CHÍNH TRỊ Miền Bắc có vô vàn tù chính trị Mục đích tối cao là được sống an thân Gần vợ con, dù khổ đói nhục nhằn Không dám hé răng phàn nàn một tị
BUỒNG TIM CHẾ ĐỘ Mười mấy năm sống giữa lao tù Sống giữa buồng tim chế độ Tôi đã hiểu tới tận cùng bể khổ Mà trước kia Phật tổ hiểu lơ mơ..
GIẬT MÌNH Bắt chước mọi người tôi giữ vẻ hân hoan Chẳng dám thở than dù đời đói khổ Nhưng khi tiếng bên lề đường xe đỗ Tôi vẫn giật mình tưởng xe sở công an
CÁNH THƠ Ôi cánh thơ nhẹ nhàng là thế Mà sao sợ hãi giam cầm? Bởi cánh thơ chỉ là cánh chim, nhưng cánh chim báo bão Lại không phải bão thông thường, mà bão trong tim ( 1965)
ĐẤT
NÀY
Đất này chẳng có niềm vui Ngày quệt mồ hôi, đêm chùi lệ ướt Trại lính, trại tù, người đi không ngớt Người về thưa thớt dăm ba Trẻ con đói xanh như tàu lá Cày bừa phụ nữ đảm đang Chốn thôn trang vắng bóng trai làng Giấy báo tử rơi đầy mái rạ Buồn tất cả Chỉ cái loa là vui! ( 1965)
NGÀY TẾT Ngày tết ngàn năm thiêng liêng đã đến Xà lim lạnh tím xương da Am tối, thối khai, khám xét phiền hà Muối trắng khô lòng hai bữa Chân phù, nước lã thay cơm.. Hôm sớm, ảo mờ choáng váng Nấm mồ vùi táng nhớp nhơ Mờ mắt, meo mồm, mọt mốc mộng mơ Ngoài trời lâm thâm mưa... Linh hồn năm tháng xa xưa Khơi dậy bao mùa xuân rực rỡ Làm ta thương nhớ Làm tim ta nghẹn ngào muốn vỡ Lại trở về đây Trong cảnh đọa đầy thảm hại Ôi làm sao sống lại Những mùa xuân ngất ngây Những mùa xuân không bao giờ còn thấy Để ta tận hưởng cảnh sum vầy Am cúng Tràn đầy yêu thương! Ngàn đời yêu thương!
??? ------------- ???
Sàn xi măng băng giá lạ thường Hơi lạnh toát ra làm ta đau buốt Suốt xương lưng Ngồi bánh chưng mẹ luộc vẫn bập bùng Qua bóng đêm buồn xứ sở Thắp sáng chân trời xưa cũ, xót xa Bát canh măng, canh bóng, đĩa giò hoa Không khí thiêng liêng, thành kính Đã ngấm sâu vào trong máu xương ta Như những thâm tình ruột thịt Không thể nào quên nổi, thiết tha! Kia, mẹ cha ta Anh chị, bạn bè Hương khói, ly trà, chén rượu Những cảnh những tình khi ta hiểu Thời không còn, tan tác từ lâu ! Riêng khối sầu đọng lại Tàn đời không tan Ngàn đời không tan Tê tái tim gan người tóc bạc.. Tiếng pháo mừng xuân ngơ ngác Xã hội đảo điên xơ xác Rơm rác nở hoa Con người, nhục mạ Bao mùa xuân thăm thẳm trôi qua.. Rồi ra Gió núi mưa ngàn hú gọi Mồ hoang dang đón tương lai Khép mọi chân trời mơ ước Tắt mọi lửa lòng. Mọi cay đắng ưu tư Đâu cái thuở ta cười trong nắng Hát trong mưa Bừng bừng sinh thú Giờ xương da ủ rũ muốn tiêu tan Tiếng pháo bên ngoài ảo não, khô khan Ta nằm như chó ốm, lụi tàn Bụi mưa xuân ẩm ướt lưỡi dao hàn Lửa đói không hề sưởi ấm Ta như cô hồn đi giữa đêm đông Âm thầm, câm điếc Mơ về tổ ấm xa xưa Cho trái tim máu ứa, lệ chan hòa Xóa nhòa thực tại Giây phút chập chờn sống lại mẹ cha ta Hiền hòa mà trang nghiêm nhất! Ta đứng bên cành đào, cây quất Rượu ngà say.. Hương khói vờn bay Đỉnh đồng, mâm ngũ quả Ngàn xưa ngát tỏa, xanh tươi.. Pháo nổ, vang trời, ấm áp! Song sàn đá xi măng lạnh toát Thân gầy run rẩy toàn thân Tê nhức đôi chân Đau đầu, buốt thận Đâu phút cam lai? Đâu giờ khổ tận? Ta khát, ta thèm ca nước đun sôi Pháo nổ liên hồi Nhức óc! Ta trùm chăn kín mặt Run run.. Giao thừa như đã đến Sốt lên cơn
(
1984)
KHÔNG
CÓ
GÌ
QUÝ
HƠN
ĐỘC
LẬP
TỰ DO
Không có gì quý hơn độc lập tự do Tôi biết nó, thằng nói câu nói đó Tôi biết nó, đồng bào miền Bắc này biết nó Việc nó làm, tội nó phạm ra sao Nó đầu tiên đem râu nó bện vào Hình xác lão Mao lông lá Bàn tay Nga đầy băng tuyết giá Cũng nhoài qua lục địa Trung Hoa Không phải xoa đầu mà túm tóc nó từ xa Nó đứng không yên, tất bật, điên đầu Lúc rụi vào Tàu, lúc rúc vào Nga Nó gọi Tàu Nga là cha anh nó Và tình nguyện làm con chó nhỏ Xông xáo giữ nhà gác ngõ cho cha anh Nó tận thu từ quả trứng, quả chanh Học lối hung tàn của cha anh nó Cuộc chiến tranh chết vợi hết thanh niên đương diễn ra triền miên ghê gớm đó Cũng là do Nga giật Tàu co Tiếp nhiên liệu gây mồi cho nó Súng, Tăng, Tên lửa, Tàu bay Nếu không, nó đánh bằng tay? Ôi đó, thứ độc lập không có gì quý hơn của nó! Tôi biết rõ, đồng bào miền Bắc này biết rõ Việc nó làm, tội nó phạm ra sao Nó là tên trùm đao phủ năm nào Hồi cải cách đã đem tù, đem bắn Độ nửa triệu nông dân, rồi bảo là nhầm lẫn! Đường nó đi trùng điệp bất nhân Hầm hập trời đêm nguyên thủy Đói khổ dựng cờ đại súy Con cá lá rau nhát nhầu quản lý Tiếng thớt, tiếng dao vọng từ hồi ký Tiếng thở, lời than đan họa ụp vào thân Nó tập trung hàng chục vạn ngụy quân Nạn nhân của đường lối " khoan hồng chí nhân" của nó. Mọi tầng lớp nhân dân bị cầm chân trên đất nó Tự do, không thời hạn đi tù! Mắt nó nhìn ai cũng hóa kẻ thù Vì ai cũng đói món nhục nhằn cắn răng tạm nuốt Hiếm có gia đình không có người bị nó cho đi suốt. Đất nó thầm câm cũng chẳng được tha Tất cả phải thành loa Sa sả đêm ngày ngợi ca nó và Đảng nó Đó là thứ tự do không có gì quý hơn của nó ! Ôi, Độc lập, Tự do ! Xưa cũng chỉ vì quý hai thứ đó Đất Bắc mắc lừa mất vào tay nó Nhưng nay mà vẫn có người mơ hồ nghe nó Nó mới vạn lần cần nguyền rủa thực to! ( 1968)
CHỦ NGHĨA MÁC Chủ nghĩa Mác chỉ là không tưởng Trái với bản chất con người, reo rắc tai ương Lũ tông đồ, hay đồ tể vô lương Đã gây bao là máu lệ bi thương Đã phạm bao tội ác tày trời! Hơn nữa nó ra đời Khi Luân Đôn, Paris còn đi xe ngựa Nay là thời tên lửa, máy bay! Nếu cứ ngu si ôm mãi chủ nghĩa này Nếu cứ thẳng tay bóp mãi dạ dầy Đất nước nở mặt nở mày làm sao được nữa! Dân tộc ta phải quăng ngay nó vào bếp lửa Nồi cơm mới có thể mong đầy Tự do, no ấm mới sum vầy ( 1984)
TA HỎI NGƯƠI Ta hỏi ngươi, Tố Hữu, đôi lời Ngươi nói thủa ngươi " chưa ra đời Trái đất còn nức nở Nhân loại chửa thành người" Vậy bố mẹ ngươi Là trâu, bò, chó, lợn, đười ươi? ( 1979)
TÔI NHẮM MẮT Tôi nhắm mắt nằm yên, không ngủ Kẻng báo rền vang, sáng tự bao giờ Tôi nằm yên, không nghĩ ngợi, không mơ Mà lịm chết trong bóng mờ ủ rũ Bóng mẹ cha già đớn đau hóa mụ Đêm tối mênh mông đốm lửa vật vờ Bóng cuộc đời tôi lặng vắng như tờ Thất thểu, bơ vơ, khóc cười lỡ dở Bóng nhợt xám vài mối tình khổ sở Lảo đảo đi về, tuyệt vọng, âm u Bóng hình tôi ho ra máu, lưng gù Mở mắt ra : sừng sững bóng trại tù ( 1969)
ĐI
VỀ
ĐÂU Đi về đâu mà sầu đau ngơ ngác Các ngả đời đều tan tác xác xơ Hãy xuống con thuyền vượt trùng dương hung ác Đi về phương cháy đỏ những trời mơ Cuộc sống tương lai đương đứng đón chờ Chờ ta đó, bờ tự do tráng lệ!
(
1978)
NHỮNG TÂM HỒN MƠ ƯỚC Tôi đã biết những tâm hồn mơ ước Hóa oan hồn, không siêu thoát lang thang Dưới bóng cờ ma máu lửa đỏ vàng Rên xiết đau thương, giận hờn đất nước ( 1970)
THƠ CỦA TÔI Thơ của tôi không có gì là đẹp Như cướp vồ, cùm kẹp, máu ho lao Thơ của tôi không có gì cao Như chết chóc, mồ hôi, báng súng Thơ của tôi là những gì kinh khủng Như Đảng, Đoàn, như lãnh tụ, như trung ương Thơ của tôi kém phần tưởng tượng Nó thật như tù, như đói, như đau thương Thơ của tôi chỉ để đám dân thường Nhìn thấu suốt tim đen phường quỉ đỏ ( 1975)
BƯỚC THEO NỖI BUỒN Bước theo nỗi buồn, vĩnh biệt niềm vui Hành trang có mồ hôi đất bụi Chút tiền vốn_ thơ và mơ- nhẵn túi Xó toa đen thôi chịu khó quen mùi Chuyến xe đời lửa đỏ táp qua mui Đâu vũ bão xoay vần sông với núi ? ( 1970)
CÓ NHỮNG CON ĐƯỜNG Có những việc người già không làm được nữa Những việc trong tim cần có lửa! Có những con đường người già không dám nghĩ Những con đường phải vừa phá vừa đi !
KHÔNG MỘT CHỖ Không một chỗ trên con tầu quả đất Tôi là người hành khách bơ vơ Lỡ chuyến, lầm ga, mất cắp, bây giờ Đứng chen chúc trên sàn toa bẩn nhất Sàn một toa đen dành cho súc vật ( 1967)
CÂY Cùng với muôn loài, ta sinh ra và lớn lên trong không gian man rợ Gốc rễ của ta nằm sâu trong lòng đất đai xứ sở Nhờ ánh sáng mặt trời và những hạt nước mưa Từ những chất vô cơ ngày đêm vận hành trong vũ trụ Ta hút vào, nhả ra, thành hoa, thành nụ Và lớn lên, nhọc nhằn từng vụ Quê hương ta thường ăn chẳng đủ Nắng hạn, sâu trời, binh lửa, ly tan Đàn em ta còi chột, cơ hàn Nhựa sống kiệt dần, héo rũ Bao năm qua sài lang làm chủ Bách tính muôn loài hiến máu phơi da Đêm đêm thường thao thức cùng ta Sông núi âm thầm chẳng ngủ Ta không có giấc mơ, mơ mình thành loài tượng thụ Muôn đời trụ với thời gian Ta chỉ mong sao trên mảnh đất suy tàn Được góp một phần trái hoa phong phú Thân mình ta thời gian tụ mủ Những mũi tên thù, những vết dao đâm Nơi rừng thiêng giam hãm thầm câm Hoa trái của ta thâm bầm nở nụ Xung quanh ta màu rêu xám phủ Lá rụng, thu buồn, mốc ẩm, âm u Ta đứng im, in bóng xuống ao tù Gió lộng tầng cao ào ào nhắc nhủ Ta vững tin, đất trời kiachẳng phụ Công đất vun bồi nuôi dưỡng thân ta Trong đêm cùng vùng nhiệt đới bao la Trái lửa của ta sẽ bùng lên vạn ánh
CON THÀNH THI NHÂN Con thành thi nhân cũng chính là nhờ Công sức mẹ thầy nuôi cho ăn học Gia cảnh bần hàn lo toan chăm sóc Con chỉ nằm đọc sách luyện vần thơ Không mảy may báo hiếu được một ngày Thực có tội với mẹ thầy biết mấy ! Song lòng già rất thương, đâu nghĩ ngợi Chỉ mong con nên sự nghiệp, nên người Trước lúc qua đời, thầy mẹ còn lo May quần áo để tù về con sẵn có Tình thầy mẹ mênh mông như thế đó Thế gian này không có thứ đem so ! ( 1980)
NHỚ Nhớ mẹ cha nhớ anh chị Nhớ người tử biệt, nhớ người sinh ly Nhớ cuộc đời trong mộng sớm tan đi Nhớ lửa sống bừng bừng đã một thời
Giúp ta vượt qua kiếp khỉ ! HỎA LÒ Giầy dép thu, bắt đi đất Giấy giẻ vệ sinh, vất tất Hỏa lò gần Trung ương nhất Con người gần con vật nhất!
ĐOÀN TỤ Ta lại gặp nhau, tình xưa lai láng Trăng xưa lại vàng, lại sáng, em ơi! Dù màn sương xưa, ngây ngất tuyệt vời Có tan loãng đi nhiều trong năm tháng....
CHIA LÌA Ruột thịt chia lìa đớn đau Gặp nhau anh chị em mình sẽ khóc Chìm đắm giữa lao tù đầy chết chóc Em vẫn cầu trời cho bốn anh chị em mình Có ngày được ăn bữa cơm đoàn tụ bên nhau.
TRƠ TRỌI Không vợ con, nhà thơ tóc trắng Có tù lao, đao phủ mõm đen Tất cả bắt ta phải chết, phải hèn Ta sống, không hèn, thơ tất thắng!
HỎA LÒ Ở Hỏa lò giấy vệ sinh khó có Nhiều người không dùng, như trâu như chó Phải có quà, có ngoại giao, mới có thể mong xoay Xoay nó còn gay hơn xoay vé máy bay!
GIẢ THỬ Giả thử Đảng và Bác Cho đi lại tự do Thời thiên đường cụ Mác Sẽ khỉ gáy, cò ho !
CHÓ ĐÓI Ta như chó đói vật vờ Ngửi thấy mùi cơm hau háu Song ta vẫn chắt ra từng hạt máu Năm rồi năm chăm sóc nuôi thơ
SỰ ĐÀY ẢI Sự đày ải dã man gấp trăm lần đem bắn Có kẻ chết bụng mổ ra toàn vỏ sắn Có người ăn cả cỏ như trâu Dù họ làm ra đủ thứ hoa mầu Hoa mầu đó Đảng dùng nuôi lợn ! ( 1979)
MỘT ĐÊM THỨC Một đêm thức trắng làm thơ Sáng dậy lờ đờ, lảo đảo Bê bát cơm tù thiểu não Nhớ ra phải sống để chờ Thi nhân chó đói vật vờ Đảng vẫn rình mò lo sợ ! ( 1987)
ANH
NHƯ
CÔ
HỒN Anh như cô hồn Trong đêm buồn phiêu lãng Em như chim xanh Hát ca mừng nắng sáng Em là mặt trời đang lên Anh là vầng dương xế bóng Cùng là tinh cầu rực lửa Trên bầu trời dương gian Sao anh buồn? Sao em vui? Bởi anh là quá khứ Còn em là hiện tại, tương lai Khoảng cách không dài chi lắm Mà chẳng bao giờ có thể gặp nhau ! ( 1984)
LÒNG XƯA Lòng xưa một vầng Đông Tháng năm dìm đắm, giữa dòng chìm đâu? Đông buồn dần xám mái đầu Lòng leo lét ngọn đèn sầu chờ mong..
TÀN TẮT Khi ngọn lửa thiêng trong tâm hồn tàn tắt Mọi thứ chân trời cũng lụi tắt theo Cuộc sống nổi nênh như một cánh bèo Thường bị cuốn trôi theo giòng vật chất
BÓNG AI Bóng ai u ám, nặng nề Phố xá đêm buồn hoang vắng Số phận, con người, năm tháng Mỏi mòn trong bước chân đi.. Thành phố về khuya, điện mất, đen xì Gió thổi trời đông rầu rĩ Đâu rồi, thiện, mỹ Đâu rồi chân lý, lương tri? Thưa thớt ba vì sao hiu hắt Như tàn như tắt trong sương.. Đất nước, quê hương Vạn kiếp bi thương không ngóc nổi đầu Bạo lực đỏ ngầu, man rợ Móng nền tan lở, hoang hư Một mái chùa rêu, một thảo lư Một chiếc thuyền câu, thơ với rượu Tất cả không còn, ai cũng hiểu Mong gì hai chữ an cư! Không mang chi ngoài đôi chút thi thư Tôi cơ nhỡ giữa hai miền thương nhớ Đất xa lạ, xa mờ, tan vỡ Trời quê hương vương máu tâm tư Thực hóa ra hư, mọi thứ tạ từ Gió bụi lừa qua cửa tử Giòng thời gian trôi, trôi mãi, lê thê Bóng ai, u ám, nặng nề.. ( 1978)
TRÔI
VỀ
ĐÂU Trôi về đâu những năm buồn tháng nản Sắt thép chập chùng, in bóng cô đơn Đường ta đi thăm thẳm non ngàn Tim óc tan hoang, hoàng hôn rùng rợn
CỘNG SẢN Vợ con có thể bỏ Cha mẹ có thể từ Cộng sãn thời sinh tử
Mới
thoát
và
tự
do
KẺ KHÁT Trong cõi đời băng hoại điên nguy Tôi có lẽ suốt đời là kẻ khát Tìm đâu giọt ngọt ngào tươi mát
Khi
đắng
cay
từ
trong
mộng
đắng cay đi!
TA NHỚ Ta nhớ những năm, những ngày, những tháng Mặt trời, mặt trăng, như thần thoại huy hoàng Tình cảm trên đời lai láng làm sao Chút ít đắng cay, còn toàn thơm thảo! Ta nhớ thuở ăn cắp tiền nhà, ăn thịt bò khô, đánh nhau khó bảo Đi xem thường vượt tường, hay trốn học,mê chơi Ta nuốt bao cay đắng trong đời Riêng thuở đó đẹp như là mộng ảo Ta nhớ tết, ti toe khoe quần áo Pháo đốt vang, tiền chưa gấp nếp, mới toang! Khách tới mừng xuân, ai cũng mở hàng Lời chúc tết cũng là lời dạy bảo Ta nhớ những tối mùa Đông Đi xi nê về, ăn phở ấp chảo Phở nóng rượu cay, tỏi ớt càng cay! Bè bạn ngà say bàn luận cuốn phim hay
Khinh
ghét
gian
ma,
xót
xa
tài hoa mà đời
bất hạnh Ta ngồi bên ly cà phê pha rượu mạnh Nhìn dòng người, dòng xe khoe tươi lộng lẫy Thấy người quen nào ta cũng siết chặt tay! Ta nhớ những ngày không uống rượu mà say Đời đã như cốc rượu dâng đầy Tình bạn, tình thầy, tình văn chương kim cổ Nào học, nào chơi, nào thi, nào đỗ ! Ta nhớ những hàng quà rong, linh hồn đường phố Trăm thứ rao vang, người Việt lại người Tầu Cuộc sống bình dân no ấm muôn mầu Sáng, tối, trưa , chiều, ăn gì cũng có ! Ta nhớ những đền chùa linh thiêng, những tòa miếu cổ Những bà già chắp tay cầu khấn thành tâm Những pho tượng ngồi trong hương khói trầm ngâm Lũ trẻ vây quanh, đứa nghịch hư, cũng thành ngoan, im lặng Ta nhớ những đêm êm đềm thấm vào hồn ta, bao la trong trắng Những trang truyện trang thơ mơ mộng tràn đầy Thiết tha tình Kim, Cổ , Đông, Tây. Ta thường xúc động phải bỏ sách, đi một vòng quanh phố vắng.. Ta nhớ những buổi mai mượt mà, đẹp nắng Quanh hồ Gươm ta mặc toàn đồ trắng dạo chơi Đeo kính màu xanh, ta ngắm cuộc đời Hồ hởi, nói cười, đẹp tươi trong gió.. Ta nhớ những tối nhá nhem tiếng chó Như có linh hồn, ấm áp xóm quê Trong những mái gianh là tình cảm tràn trề Mưa lụt cũng xách đèn đón ta đi ăn cỗ! Ta nhớ những ngày cúng giỗ Cha mẹ, cô dì, chú bác, chị em ta Mời gắp cho nhau thân mến xum hòa Hương khói ngạt ngào yêu thương biết mấy ! Ta nhớ những ngày lội bơi vùng vẫy Đánh bốc, chơi thuyền, cường tráng nở nang Mơ gặp khó nguy bắt nó quy hàng Trong cuộc sống dễ dàng, êm ấm ấy ! Ta nhớ những chiều thứ bảy Mùa hè, ăn bánh tôm bên Hồ Tây Cô bạn ngồi bên như nàng tiên vậy Vạn vật tưng bừng ngất ngây ! Ta còn nhớ nhiều, nhưng tất cả giờ đây Đã thành truyện cổ Tất cả từ lâu búa liềm băm bổ Nát tan, oan khổ, chôn vùi Cuộc sống dưới lá cờ đỏ máu đen thui Đời buồn nhớ mãi đời vui... ( 1986)
NẾU CỎ Nếu cỏ bổ như gạo Dân cũng chẳng được no Đảng quản lý ngay cỏ Khan hiếm, giá vọt cao Đâu phải nói tào lao Đảng là như thế đó ! ( 1982)
TRIỆU CUỘC ĐỜI Triệu cuộc đời khổ oan Nát tan trăm ngàn mảnh Chắp lại mới hóa thành Mấy vần thơ ai oán!
TÔI ĐÃ TIẾP THU Tôi đã tiếp thu Những mối tình Đi qua hồn tôi Không như khúc hát êm ru Hay làn gió mát Mà như những mũi tên rực hồng độc ác Xuyên thủng hồn tôi Muôn lỗ thủng cháy đen Hủy hết chất men Hun hút gió lùa ... hoang vắng. Gió hồn tôi như vầng trăng Sáng lạnh.. Thơ thẩn giữa trời xanh cô quạnh Những lỗ tròn đen cháy năm xưa Là những bờ núi lửa Dấu vết một thời không còn nữa Tan hoang.. Những đêm vàng Sương gió mênh mang Vạn vật mơ màng Lơ đãng Trăng nhìn xuống trần gian Soi những mái đầu miên man Đương chụm lại.. Đâu những mùa trăng cuồng dại? Những mùa trăng tê tái lang thang? Mây trắng ngàn năm Quên lãng... ( 1983)
AI ĐẾM Ai đếm đêm dài thao thức Trôi cùng năm tháng qua trôi Thương những con thuyền mang ký ức Đi về sông nước xa xôi....
TRÊN KHOẢNG TRỜI XANH Trên khoảng trời xanh nao nao Đôi phút lung linh một buổi chiều nào Xa lắc như vì sao, xao xuyến Hoàng hôn ơi, thương nhớ vẫn y nguyên!
NẮNG ĐÃ LÊN RỒI Nắng đã lên rồi, hè đã sang Trước sân yên tĩnh bóng cây bàng Anh em tù phạm đem chăn áo Phơi khắp sân và giây thép cao Quần áo chăn màn tuy chẳng mới Phần đông rách và mầu bạc phai Nhưng những con người trong khổ ải Trầm ngâm ve vuốt, lo ngày mai Bỗng dưng tôi thấy lòng bồi hồi Vì tôi nghĩ tới ngày tháng trôi Và vì những thứ phơi trong nắng Là cả đông buồn trước mắt tôi ( 1961)
NGƯỜI VÀ CHÓ Chó xích có một ngày Thả ra mừng cẫng nhảy Người cùm có một năm Thả ra buồn chống gậy!
NHÀ
THƠ
ƠI! Nhà thơ ơi, phải biết Giữ linh hồn luôn luôn tinh khiết Như đóa sen hồng thơm ngát giữa tanh nhơ Như vì sao trong đêm tối hoang sơ Thăm thẳm mịt mùng, lung linh sương tuyết.. Nhà thơ còn phải biết Sống trong cõi đời như không bao giờ chết Dẫu cơ hàn thảm thiết nguy nan Dẫu xác thân, bệnh hoạn, teo hàn Khí tiết vững bền hơn thạch thiết Giữa thời gian hủy diệt trơ trơ Có thế mới mong thả nổi hồn thơ Bay bổng tung hoành ngay trong cũi sắt Còn thoát xổng hay là lụi tắt Là việc của Trời, không phải việc nhà thơ! ( 1988)
VĂN LÀ Văn là tim là óc Là linh hồn văn gia Trong chế độ chúng ta Có nhiều cái quái ma Tim óc thực đâu cả Chỉ thấy tim óc giả Đem trình bày thối tha Nhìn kỹ thì hóa ra Đó là cái dạ dầy Lũ bồi văn mất dạy ( 1988)
ĐÓI, KHỔ,
NGHÈO Đói, khổ , nghèo, hai bữa Già, ốm yếu, một thân Thân thích xa lánh dần Công an thường gõ cửa Cuộc sống tởm lộn mửa Nhưng sống chỉ một lần Phải bùng to ngọn lửa Để chết đi đỡ ân hận đôi phần! ( 1978)
NẮNG CHANG CHANG Nắng chang chang Gió mênh mang Cánh đồng như gương, lấp loáng Sau những lùm tre xa xa Trưa vắng, xóm làng êm ả Ngồi dưới bóng cây đa mầu hồng Gió thổi, mồ hôi mát Tán đa rào rạt Bỗng thấy mình đang sống Không gian đột nhiên sinh động! Thân thiết lạ thường! Một con ễnh ương Một mùi cỏ hương Một quê gái quê gánh nặng trên đường, lầm lũi Tất cả sao gần gũi, yêu thương! ( 1978)
NHỮNG MẢNH MỘNG TÌNH Tất cả những mảnh mộng tình đau nhức Ngập vào tim, mưng tấy lấy không ra Lý trí của tôi - Người bác sĩ già Vết dao kéo nhiều phen, đành bất lực
HỒNG VÂN Bao lâu rồi, có thấy gì đâu Anh thôi đợi, nhưng cà phê nguội đắng Anh ngồi lặng, nhìn ra phố vắng Làm bận lòng em, anh biết lỗi từ lâu Buổi gặp em như một phép nhiệm màu Lòng anh, cảnh trời Đông bảng lảng Em hiện ra, thành một mùa hè sáng Tưng bừng huyết phượng nở ngàn bông Nhưng thời gian không hơi ấm tình nồng Hoa phượng đỏ thâm bầm tiết đọng Trời Đông về, ảm đạm, mênh mông. Lãng đãng bay xa, xa mãi, vết mây hồng
CON TÀU THƠ Nhiên liệu: Ngàn rên xiết Bệ phóng: Ngàn ước mơ Người lái con tàu thơ Thần tự do bất diệt!
HỜN CĂM Hờn căm năm tháng nấu nung sôi Sôi mãi cũng bốc hơi rồi cạn Phải sử dụng hờn căm, ôi các bạn Đúng vào lúc nó sục sôi!
BÓNG HỒNG
DƯƠNG THẾ Có người thiếu nữ mắt bồ câu Lưu lạc, ly hương từ thuở xuân thì Đất Mỹ Trời Âu Xa lắm ! Nơi rừng sâu Người cha rầu rầu Thường mang ảnh con mình ra ngắm Đêm tù Âm khí âm u.. Mấy chàng trai mắt trũng, chân phù Thờ thẫn cầm nàng trong tay Cầm cả mùa xuân hạnh phúc Bóng hồng dương thế xa bay...
BÀN TAY NHĂN NHEO Ta muốn hái hoa thơm gài lên mái tóc em Định sống lại những ngày xưa êm ả Nhưng mái tóc sương pha, bàn tay nhăn nheo cả Khiến ta ngừng, cây gió, lá khô rơi..
CON TRÂU Con trâu khỏe như hổ Nó chủ yếu ăn cỏ Vậy trong cỏ phải có Chất bổ, đúng không anh? Bạn luộc gô cỏ xanh Ăn thí nghiệm không thành Nôn ọe hết còn đâu Tiếc thay người thay trâu! ( 1982)
NÀNG THƠ Nàng thơ, nàng tiên hững hờ Những kẻ lượn lờ Nàng khinh miệt Chỉ bùng cháy trước tình yêu mãnh liệt Bất chấp muôn ngàn hủy diệt Tận cùng tha thiết yêu thơ ! ( 1979)
NÀY
NÃ
-PHÁ-LUÂN Này Nã- Phá - Luân, nàỳ César Sao nỡ đẩy bạn các con ngã thế! Mẹ sợ lắm cái trò chơi hoàng đế Mà các con thời quá say mê Chẳng thương các mẹ già Lệ rơi thấm đá ! ( 1968)
TÔI CHƯA SỐNG Tôi chưa sống cuộc đời tôi định sống Tôi còn yêu bao giấc mộng thương yêu! Philippovna, Marguerite, Thúy Kiều Chiều Mạc Tư Khoa, nắng lòa đất thánh Đêm Danube nước trời sao lấp lánh Ánh niềm vui trong hốc mắt người thân Những vần thơ trong lao ngục nhục nhằn Những khoản chót sâu vào tim óc khắc Những khoản lớn lên là tôi đã mắc Ước mong gì trang trả nữa anh ơi! (1971)
HŨ GẠO Đảng gói ước mơ vào trong manh áo Đảng nhét chí trai vào trong hũ gạo Bảo quản thế Đảng còn sợ hão Đem xếp cả vào trong các nhà lao!
LÂU LẮM
RỒI ( 72) Lâu lắm rồi không được thấy trăng Xa vắng tưởng chừng như quên lãng Nay chợt thấy, trời trăng đẹp lắm! Lồng lộng giữa trời xanh vàng thắm! Ta sững sờ kêu lên Gõ tường gọi bạn xà lim bên cùng ngắm Trăng rất gần mà xa xôi lắm Mơ hồ mang ký ức xa xăm Những vầng trăng ngây ngất bao năm Ta không được hưởng Nhưng ai chẳng có một vầng trăng trong tâm tưởng Để nhớ, để thương! Đời ta vắng bóng chị Hằng Ta thương nhớ thời " ông giẳng ông giăng" Bạn xà lim bên thở dài im lặng Chắc cũng đương mơ về một vầng trăng chìm đắm.. ( 1985)
NHỚ THỦA CÒN Nhớ thủa còn say giấc mơ hoa Tôi thường quá vội xây ngôi nhà mộng ảo Và tin yêu tự bảo: - Ngôi nhà này sẽ thắng mọi phong ba Sương gió không lùa qua Bụi bặm không lọt vào trong nổi Chỉ có hai trái tim nóng hổi Sưởi cho nhau mà thôi! Thế rồi năm tháng qua trôi Cuộc đời biến đổi Tôi đã thành người luống tuổi Chứng kiến trải qua nhiều gian dối phôi pha Tôi vẫn thấy ngôi nhà đó đẹp Dù từ lâu cửa khép Im lìm, rêu mốc, thâm u.. ( 1984)
TÙ ĂN
CHAY ( 74) Tù ăn chay nghĩa là không có muối Cơm không mà dăm suất có vần xuôi! Giá được điều lao động toán chăn nuôi Lấy lại sức nhờ sắn, khoai, bẹ chuối Nhà thơ sẽ đỡ còm nhom yếu đuối Chuồng lợn kia sẽ hóa tháp ngà thôi!
THIÊU
THÂN ( 1987) Bởi em là ánh lửa Anh người lữ khách lạc rừng mưa Nên giống thiêu thân, anh chẳng ngại ngần Cháy cánh bay vào nơi hấp dẫn!
TRỜI MƠ Đất khổ càng tối đen Trời mơ càng xanh thẳm Nhưng đó là mầu xanh yêu thương lỗi hẹn Xa dần, hun hút tháng năm ....
MÙA
ĐÔNG ( 75) Mùa Đông ập tới đêm rừng giá Gió bấc mưa dầm lướt thướt qua Củ khoai hà dím thành vô giá Bệnh cũ âm thầm lại phát ra Lũ tôi đã đoán bao người ngã Trong vụ đông này khó đứng qua Thân xác hình như nan cốt mã Mong cầu Đông giá nới tay tha ! ( 1970)
TÙ ĂN ĐỦ THỨ Tù ăn đủ thứ, trừ phân Nói vậy là chưa thành khẩn Chảo rau muống có giẻ chùi nấu lẫn Ai người ghê tởm không ăn? Lạc giống đem trồng trộn lẫn tro phân Lén lút nuốt nhai, sá gì nhơ bẩn Tôi không muốn nói điều tàn nhẫn Nhưng thực tế là như vậy, kiếp tù nhân! ( 1987)
ĐẢNG Đảng như hòn đá tảng Đè lên vận mạng quê hương Muốn sống trong hòa hợp yêu thương
Việc
trước
nhất,
phải
tìm
phương
hất xuống!
Trang mạng Việt Nam Văn Hiến
Trang Quân Sự www.vietnamvanhien.net www.vietnamvanhien.org www.vietnamvanhien.info www.vietnamvanhien.com Email: thuky@vietnamvanhien.net Trang
mạng Việt Nam Văn Hiến là nơi bảo tồn di sản văn hóa của
Việt tộc
và phục hồi nền An Lạc & Tự Chủ. |